آیا هنرمندان مصری 3000سال قبل در نقاشی چهره رامسس دوم گاف داده بودند؟

بیش‌تر از 3000سال قبل هنرمندان مصری در ترسیم یک پرتره سلطنتی که در مقبره‌ای در یک گورستان وسیع پیدا شده است، گاف دادند.

نقاشی چهره فرعون رامسس دوم (دوران حکومت او تقریباً بین سال‌های 1279 قبل‌ازمیلاد تا 1213 قبل‌ازمیلاد بود) در مقبره‌ای با نام رسمی ناختامون قرار دارد که در نزدیکی تبس (لاکسور امروزی) دفن شده است.

در این پرتره، فرعون ته‌ریشی دارد و رو به شخصیتی ایستاده که نمی‌توان به درستی تشخیص داد چه کسی است. اندیشمندان گذشته پیشنهاد داده بودند که این نقاشی فرعون مصر را در حال عزاداری برای پدر مرده‌اش، فرعون ستی اول (دوران حکومت تقریباً 1294 قبل‌ازمیلاد تا 1279قبل‌ازمیلاد)، ترسیم کرده است.

اما تصویرهای جدیدی که از پرتره ثبت شده است پیشنهاد دیگری دارد. محققان از تکنیکی به نام تصویربرداری نورتاپی پرتو ایکس (XRF) استفاده کردند تا ترکیبات شیمیایی به کار رفته در نقاشی را مشخص کنند.

آن‌ها تصویر پرتره رامسس دوم و یک اثر هنری دیگر که در این گورستان پیدا شده بود را بررسی و جزئیاتی را مشاهده کردند که با چشم غیرمسلح قابل دیدن نبود.

البته همه با تفاسیر جدید درباره پرتره رامسس دوم موافق نیستند.

بازتفسیر رامسس دوم

این تیم تحقیقاتی کشف کرده که رامسس دوم درواقع به سمت پتا، خدای باستانی مصر که با خلق انسان مرتبط است، رو کرده است. ضمناً تیم کشف کرده است که رامسس دوم با سیب آدم یا برآمدگی زیر گلو بازنمایی شده است. تیم در این باره نوشته است:

«این‌ها جزئیاتی است که پیش‌از این در هنر مصر باستان مشاهده نشده بود.»

علاوه‌برآن، فرعون در این تصویر در ابتدا  با گردن‌بندی به نام «یقه شبیو» بازنمایی شده بوده که «چندین زنجیر حجیم از طلا بود که با مهره‌های عدس-شکل بزرگ و سنگین درست می‌شد.» این یقه در سلسله بیستم (حدود 1186 قبل‌ازمیلاد تا 1070بعدازمیلاد) رایج بود.

اما تیم تحقیقاتی می‌گوید این گردن‌بند در دوران حکومت رامسس دوم رایج نبوده است. برطبق تیم تحقیقاتی، بعداً روی یقه شبیو را دوباره نقاشی کرده‌اند و آن را با یک نوع گردن‌بند دیگر به نام «وسک»، که قطعه جواهری مسطح بود که در زمان رامسس دوم برای اولین‌بار رایج شد، جایگزین کردند.

تیم تحقیقاتی براساس کشف گردن‌بند حدس می‌زند که این نقاشی ابتدا در دوران سلسه بیستم، ده‌ها سال بعد از مرگ رامسس دوم، کشیده شده است. احتمالاً وقتی هنرمندان متوجه گاف‌شان در نقاشی می‌شوند و می‌فهمند که برای رامسس دوم گردن‌بند اشتباهی کشیده‌اند، آن را تصحیح می‌کنند.

فیلیپ مارتینز، باستان‌شناس مولکولی در دانشگاه سوربن فرانسه، که نویسنده ارشد این مقاله است، می‌گوید: «سیب آدم که روی گلوی رامسس ترسیم شده احتمالاً متعلق به بازسازی نقاشی است که احتمالاً ناشی از یک اشتباه است.»

او توضیح می‌دهد که نمی‌دانیم چرا رامسس دوم با قدری ته‌ریش روی چانه ترسیم شده است زیرا فرعون معمولاً با صورتی تراشیده یا همراه با رایش بازنمایی شده است.

پیتر برند، استاد تاریخ در دانشگاه ممفیس که نویسنده کتاب «رامسس دوم: فرعون نهایی مصر» است، با برخی تفاسیر این مطالعه موافق نیست. برند می‌گوید تحقیقات خود او نشان می‌دهند که یقه‌های شبیو در دوران رامسس دوم استفاده می‌شدند و او گمان می‌کند که این نقاشی به اواخر دوران حکومت رامسس دوم تعلق دارد.

برند می‌گوید: «بلندی تاج آبی پادشاه و بینی قلمی او با تصویری از او در سال‌های آخر حکومتش که در سنگ‌نگاره‌های کارناک، معبدی در مجموعه تبس، حکاکی شده، هم‌خوانی دارد.»

او هم‌چنین با قضیه بیرون‌زدگی سیب آدم روی گلوی فرعون مخالف است و می‌گوید این امر در مصر باستان منحصربه‌فرد محسوب نمی‌شده است.

تیم تحقیقاتی علاوه بر پرتره رامسس دوم، یک نقاشی دیگر را نیز که در گورستان پیدا شده است، بررسی کرد. این نقاشی متعلق به صاحب قبری به نام مِنا است و تصویربرداری از آن جزئیاتی را درباره دستی نشان می‌دهد که روی آن دوباره نقاشی شده اما حتی با چشم غیرمسلح نیز می‌توان آن را مشاهده کرد.

منبع: راهنماتو