این «سگ چینی» چگونه به نشانه‌ای از تجمل و نمادی از استعمار تبدیل شد؟

فرادید| در یک نقاشی سال ۱۸۶۱ که به سفارش ملکه ویکتوریا پادشاه بریتانیا کشیده شد (تصویر نمایه)، یک سگ پکنیز قهوه‌ای و سفید با وقار روی یک کوسن مقابل یک گلدان ژاپنی نشسته و به دوردست‌ها خیره شده است.

به گزارش فرادید، این سگ که به خاطر پوزه‌ی دوست‌داشتنی و یال‌های شیرمانندش تحسین میشد و به گردان سگ‌های ملکه اضافه شده بود، نژادی از سگ‌های عروسکی بود که قبلاً در بریتانیای کبیر دیده نشده بود اما به سرعت به یکی از پرطرفدارترین اقلام لوکس طبقات مرفه جامعه تبدیل شد. اما این سگ دوست‌داشتنی گذشته تاریکی داشت. 

یک سال پیش از تکمیل نقاشی توسط هنرمند آلمانی فردریک ویلیام کیل، نیروهای انگلیسی-فرانسوی به کاخ تابستانی قدیمی پکن یورش بردند و باغ ۸۶۰ هکتاری آن را با خاک یکسان کردند. افسانه‌ها حاکی از آن است که وقتی امپراتور شیانفنگ و دربارش از دست مهاجمان فرار می‌کردند، یک عمه سالخورده ترجیح داد بماند و در اقامتگاه خود کنار توله‌سگ‌های پکینز وفادارش خودکشی کند. سگ‌ها توسط سربازان جمع آوری و همراه هزاران گنج غارت‌شده دیگر به غرب فرستاده شدند. 

شاید این داستان حداقل تا حدی، مشکوک به نظر برسد. اما پکینزی که در این نقاشی می‌بینید بدون تردید توسط کاپیتان جان‌دان از هنگ نود و نهم به بریتانیا آورده شد که طبق دستورات برای انتقام‌جویی از کشته شدن چندین فرستاده بریتانیایی توسط دولت سلسله چینگ، در غارتگری و یورش به کاخ شرکت کرده بود. 

او در مورد این سگ در دفتر خاطرات خود نوشته است: «مردم می‌گویند این زیباترین موجود کوچکی است که تا به حال دیده‌اند.» دان این سگ را به ملکه هدیه داد و نام جدیدی برای او انتخاب شد: لوتی (Looty). 

سگ‌های پکینز که در یک طومار آویزان چینی قرن نوزدهمی به تصویر کشیده شده‌اند

ورود لوتی، همراه با سایر پکینزها که متعاقباً به سواحل بریتانیا آورده شده یا آنجا پرورش یافتند، شور و هیجانی را میان زنان طبقه مرفه برانگیختند که مدت‌ها پس از مرگ ویکتوریا نیز ادامه یافت (بین سال‌های ۱۹۱۴ و ۱۹۶۲، پکینز محبوب‌ترین نژاد سگ عروسکی در بریتانیا بود). 

بر اساس کتاب ۱۹۵۴ «مجموعه عکس‌های پکینز»، در دوران ادواردی اوایل دهه ۱۹۰۰، گفته می‌شود یک لرد ۳۰۰۰ پوند یعنی بیش از ۳۶۵.۰۰۰ هزار دلار به پول امروزی را خرج خرید «چند» سگ کرد. میان بریتانیایی‌ها، سگ‌ها به عنوان سوغات «چین قدیم» بسیار محبوب بودند. آن‌ها چشم‌اندازی رمانتیک و عرفانی از یک کشور امپراتوری بودند.

به این ترتیب، پکینز بخشی از غنایم آن دوران بود. سارا چینگ، مورخ طراحی در کالج سلطنتی هنر بریتانیا، سال ۲۰۰۶ در مجله مطالعات بریتانیا نوشت که سگ‌ها به‌عنوان حیوانات «قاچاق شده» به خارج از چین، تبلیغ می‌شدند و داستان‌های هیجان‌انگیزی از دزدی آن‌ها توسط خادمان کاخ نقل میشد. این سگ‌ها را با ویژگی‌های کلیشه‌ای «شرقی» توصیف می‌کردند، مثلاً ادعا می‌کردند آن‌ها از طوفان‌های تندری به دلیل تروماهای ناشی از طوفان‌های استوایی خوششان نمی‌آید یا می‌گفتند «پیک‌های» قهوه‌ای رنگ (نژاد آن‌ها را به این نام می‌خواندند) از جفت‌گیری با سگ‌های رنگ دیگر خودداری می‌کنند چون آگاهی دارند که زرد رنگ مقدس امپراتور چین است. 

در همین حال، در روزنامه‌ای مربوط به سال ۱۹۱۲ نوشته شده که لوتی موجودی «تنها» در کاخ باکینگهام بود که سگ‌های دیگر ملکه او را به خاطر عادت‌ها و ظاهر شرقی‌اش طرد کرده بودند. 

عکس کیلین سگ پکینز که از سال ۱۹۰۹ تا ۱۹۲۴ زندگی کرد، با چند گربه در باغ‌های ملک اربابی پرستون در بریتانیا 

به گفته چیانگ، مالکیت پکینز به بیانی از «نوستالژی استعماری» تبدیل شد. مالکان، کلوپ‌های پرورش تأسیس کردند و رویدادهای انحصاری ترتیب دادند، مانند مهمانی باغ پکینز که سال ۱۹۰۱ در خانه یک زن ثروتمند در لندن برگزار شد. مهمان‌ها شامل سفیر چین و پکینزهایی از سراسر بریتانیا می‌شدند. 

فانتزی و نوستالژی

افزایش محبوبیت این نژاد بخشی از عمومیت یافتن گسترده‌تر هنرها و محصولات چینی بود. هنرمندان در آثارشان سگ‌ها را کنار اشیاء آسیای شرقی به تصویر می‌کشیدند تا چین امپراتوری را بازسازی کنند و این ترکیبی از فانتزی چین و نوستالژی بود. 

سیکسی، یکی از همسران امپراتور شیانفنگ شاید با نفوذترین مالک پکینز چین باشد. بر اساس کتابی که توسط موزه کاخ پکن منتشر شده است، ملکه بیش از ۱۰۰۰ سگ که بسیاری از آن‌ها پکنی بودند، در لانه‌های سگ امپراتوری در شهر ممنوعه نگهداری می‌کرد. چهار خواجه به این پکینزها که آزادانه در باغ‌های قصر پرسه می‌زدند، خدمت می‌کردند و در صورت بروز هر گونه حادثه‌ای برای پکینزها، به شدت مجازات می‌شدند. 

اسپانیل‌های تبتی، مانند آن‌هایی که در این نقاشی توسط آرتور جان السلی به تصویر کشیده شده است نیز در قرن نوزدهم در بریتانیا نگهداری و پرورش داده می‌شدند. 

وقتی سیکسی در جریان شورش باکسرها در اوایل قرن بیستم مجبور به فرار از پکن شد، دسته‌ای از سگ‌های پکینزی را با خود روی تخت روان برد، و ظاهراً دستور اعدام بقیه را صادر کرد تا دیگر غارت نشوند و به دست بیگانگان نرسند. 

تغییر ادراک

منشأ دقیق این نژاد ناشناخته است، اما سوابق نشان می‌دهد پکینزها یا سگ‌هایی شبیه به آن‌ها، حیوانات خانگی امپراتوری از دوران سلسله تانگ، یعنی بیش از ۱۱۰۰ سال پیش بودند. این سگ‌های پرورش یافته به شکل شیرهای کوچک، نمادی از قدرت و حفاظت در بودیسم بودند و اغلب مالکان ثروتمند داشتند. خانواده‌های سلطنتی چین حتی به داشتن نمونه‌های کوچکتر در آستین لباس‌های خود معروف بودند. 

اما در پایان قرن بیستم، به دلیل تغییر سلیقه، محبوبیت پکینزها در بریتانیا کمتر شد. از دهه ۱۹۷۰ به بعد، زنان بیشتری وارد نیروی کار شدند و مردم به دنبال حیوانات خانگی بودند که به کار (نظافت) زیادی نیاز نداشته باشند. 

لوتی در بهار سال ۱۸۷۲ درگذشت. برخلاف بسیاری از سگ‌های ملکه ویکتوریا، او در قبر بی‌نشانی در قلعه وینزور به خاک سپرده شد. با این حال، سفر او و جنبه تاریک‌تر گذشته او (آسیب امپریالیسم بریتانیا و تصاحب فرهنگی) تا به امروز مرتبط باقی مانده است. 

تصویری از رمان ۲۰۲۲ ایمی چینگ-یان لام با عنوان «سگ پکینز در بهشت» 

تابستان امسال، نقاشی سال ۱۸۶۱ لوتی در نمایشگاهی درباره چین قرن نوزدهم در موزه بریتانیا در لندن به نمایش گذاشته شد که برخی از این موضوعات را بار دیگر برجسته کرد.

مترجم: زهرا ذوالقدر