( عکس) سفر به تهران قدیم؛ تاسیس اداره اطفائیه تهران توسط کلنل روسی

داستان اولین اداره آتش‌نشانی تهران که هیچ شباهتی به مراکز آتش نشانی کنونی ندارد، حدود ۱۰۰ سال قبل از یک گاری‌خانه واقع در سه راه امین حضور شروع شد.

صد سال قبل در گاراژی به نام حسینی اولین اداره اطفائیه تهران دایر شد. اجازه دهید داستان را از کمی عقب‌تر تعریف کنیم: اواخر دوره قاجار اداره‌ای تاسیس شد به نام احتسابیه که شامل دو شعبه بود؛ شعبه اول احتساب و شعبه دوم اداره تنظیف که کار بلدیه یا همان شهرداری را انجام می‌داد.

بلدیه از عده‌ای رُفتگر، سقا و میراب تشکیل شده بود. رفتگرها در طول روز زباله‌های مغازه‌ها و خانه‌ها را با الاغ و قاطر و گاری جمع می‌کردند و به‌ گودهای اطراف تهران می‌بردند. میراب‌ها هم کارشان از شب شروع می‌شد و تا طلوع آفتاب ادامه داشت. آنها آب تمیز قنات‌ها را از طریق جوی‌ها به آب‌انبارها و حوض خانه‌ها هدایت می‌کردند.

سقاها موظف به دادن آب آشامیدنی از مشک‌های خود به رهگذران، به ویژه در ایام ماه محرم و صفر، و همچنین آب‌پاشی خیابان‌ها و کوچه‌ها برای جلوگیری از گردوغبار ناشی از رفت و آمد گاری‌ها و درشکه‌ها و نیز خاموش‌کردن آتش‌سوزی‌های احتمالی در شهر بودند؛ در واقع اوّلین آتش‌نشانان در تهران همان سقاها بودند که با مشک آبشان در هنگام آتش‌سوزی به کمک حادثه‌دیده می‌شتافتند و مردم نیز با سطل‌های لاستیکی که به آنها «دلو» می‌گفتند به کمک آنها می‌آمدند و با برداشتن آب از حوض‌ها و آب‌انبارها و جوی‌های آب، آتش را خاموش می‌کردند.

این روش تا اواخر دوره قاجاریه ادامه داشت و از ایستگاهی به نام آتش‌نشانی یا همان اطفائیه در شهر خبری نبود تا اینکه در سال ۱۳۰۳ در محل گاراژ حسینی در نزدیکی میدان توپخانه که در قدیم گاری‌خانه بود، هسته اولیه تشکیل گروه آتش‌نشان تهران به‌وجود آمد.

یک ژنرال روسی بازنشسته به نام «وربا» با آموزش گروه ۱۵ نفری و با ۴ دستگاه ماشین با مارک «توپر» زیر نظر بلدیه کار را شروع کرد. دلیل انتخاب این محل را وجود چشمه‌ها و قنات‌های متعدد می‌دانند که منبع آب ماشین‌ها از محل چشمه‌ها تامین می‌شد.

نصرالله حدادی، تهران‌پژوه، درباره اولین محل اطفای حریق تهران می‌گوید: «بعد از کودتای ۱۲۹۹ رضاخان تشکیلات بلدیه تغییر کرد. ‌درسال ۱۳۰۳ شمسی، ‌بلدیه تهران یک دستگاه اتومبیل آبپاش برای خیابان‌های خاکی شهر خریداری کرد.

یک سال بعد، هنگامی که سرلشکر کریم بوذرجمهری کفالت بلدیه تهران را برعهده داشت، وجود همان ماشین آبپاش، ‌مقدمه ای برای شکل گیری نهادی برای مقابله با آتش سوزی در تهران شد. به این صورت‌ که چند متر لوله و چند شیر به آن ماشین اضافه شد تا برای اطفای حریق‌های احتمالی آماده باشد.»

حدادی ادامه می‌دهد: «تشکیلات اطفائیه تا ‌چندین سال در گاراژ حسینی بود تا ‌اینکه به دلیل وسعت شهر و تعدد حریق‌هایی‌که در مناطق مختلف اتفاق می‌افتاد، مسئولان امر بالاخره متوجه شدند ماشین‌آلات و نفراتی که در اختیار دارند ‌جوابگوی نیازهای شهری با وسعت و جمعیت تهران نیست.

به همین جهت، ‌در سال ۱۳۱۰ شمسی با پیگیری کریم‌آقا بوذرجمهری، ‌که در حوزه آتش‌نشانی بیشترین مسئولیت را بر عهده داشت و به تعبیری مدیر ارشد آن خوانده می‌شد، ‌برای احداث ساختمانی متناسب با وظایف اداره اطفائیه و همچنین تامین بودجه‌ای منطبق با حجم فعالیت‌های آن، ‌پیشنهادی تهیه و تقدیم مجلس شد ‌که با تصویب آن پیشنهاد، ‌در سال ۱۳۱۱ اداره اطفائیه به قسمت شرقی آسایشگاه سابق بلدیه و سپس به بیرون از محدوده شهر، به میدان حسن‌آباد (محل کنونی ‌ایستگاه شماره ۱ سازمان آتش‌نشانی) انتقال یافت.»

گاراژ حسینی امروزه هنوز پابرجاست و به انجام باربری مشغول است، ولی اثری از آثار اوّلین ایستگاه آتش نشانی در آن دیده نمی‌شود.

منبع: همشهری