آیا صحنۀ «نمایش نبرد دریایی» در فیلم «گلادیاتور 2» بر اساس واقعیت ساخته شده؟

فرادید| در این صحنه آب از فواره‌های کولوسئوم بیرون می‌جهد و میدان نبرد را به صحنه‌ای مانند دریا تبدیل می‌کند. گروهی از مردان به رهبری قهرمان داستان، لوسیوس وروس با بازی پل مسکال، سوار بر یک کشتی جنگی در حالی که تیرها را به سمت یک کشتی دیگر شلیک می‌کنند، پارو می‌زنند. کوسه‌ها در آب‌های اطراف شنا می‌کنند و در همین حال امپراتور کاراکالا با بازی فرد هچینگر با رضایت تماشاگر صحنه است.

به گزارش فرادید؛ این نخستین بازسازی هالیوود از یک نبرد دریایی روم باستان است؛ صحنه‌ای که بسیار هم تماشایی به تصویر کشیده شده است. جلوه‌های ویژه این صحنه، بی‌تردید بخشی اساسی از بودجه‌ی گزارش‌شده‌ی ۳۱۰ میلیون دلاری این فیلم بوده است.

اما آیا این صحنه ریشه تاریخی دارد؟ آیا رومیان باستان نبردهای دریایی را به عنوان سرگرمی تماشا می‌کردند؟

نبرد بر روی آب

اصطلاح ناوماکیا (Naumachia) به نمایش‌های بازسازی‌شده‌ی نبردهای دریایی برای سرگرمی و همچنین به مکان‌هایی اشاره دارد که این نمایش‌ها در آن برگزار می‌شد. واقعیت این است که ناوماکیا وجود داشته است، اما به‌نظر می‌رسد آن‌ها رویدادهایی نادر بوده‌اند و نرخ مرگ‌ومیر در آن‌ها بسیار بالا بوده است.

نقاشی دیواری کشف شده در بقایای شهر پمپی که یک ناوماکیا (نبرد دریایی نمایشی) را به تصویر کشیده است

بخش عمده‌ای از آنچه درباره‌ی این رویدادها می‌دانیم از نوشته‌های تعداد کمی از مورخان مانند سوئیتونیوس، دیون کاسیوس و تاسیتوس برگرفته شده است.

نمونه‌های تاریخی ناوماکیا

نخستین ناوماکیا که شناخته شده است، در سال ۴۶ پیش از میلاد توسط ژولیوس سزار برگزار شد. سوئیتونیوس توصیف کرده است که یک حوضچه در نزدیکی رود تیبر و در منطقه‌ی کامپوس مارتوس در رم ساخته شد. این حوضچه آن‌قدر بزرگ بود که بیش از ۲ هزار جنگجو و ۴ هزار پاروزن را در کشتی‌ها جای می‌داد. همه این افراد زندانیان جنگی بودند.

رویدادی حتی بزرگ‌تر در سال ۲ پیش از میلاد توسط امپراتور آگوستوس برای افتتاح معبد مارس اولتور برگزار شد. این رویداد در یک دریاچه مصنوعی با ابعاد بیش از ۵۳۰ متر در ۳۵۰ متر برگزار شد و برای پر کردن آن حدود ۲۷۰ هزار متر مکعب آب نیاز بود. در این نمایش، نبردی بین آتنی‌ها و ایرانی‌ها بازسازی شد. طبق گفته آگوستوس، بیش از ۳ هزار مرد در ۳۰ کشتی در این رویداد جنگیدند.

بزرگ‌ترین ناوماکیای ثبت‌شده چندین سال بعد توسط کلادیوس در سال ۵۲ میلادی برگزار شد. این نمایش در یک دریاچه طبیعی در آبروزو ایتالیا انجام شد و شامل ۱۰۰ کشتی و ۱۹ هزار جنگجو بود که همه آن‌ها زندانیانی محکوم به مرگ بودند.

طبق گزارش دیون کاسیوس، این افراد قبل از نبرد، به امپراتور با عبارت "سلام بر تو ای امپراتور، آنان که قرار است بمیرند به تو درود می‌فرستند" ادای احترام کردند. هرچند این عبارت معمولاً به‌اشتباه به همۀ گلادیاتورها نسبت داده می‌شود، اما این تنها مورد ثبت‌شده از استفاده‌ی آن است.

ناوماکیا در کولوسئوم

از قرن اول میلادی، ناوماکیا در آمفی‌تئاترها نیز اجرا شد. نخستین مورد ثبت‌شده در سال ۵۷ میلادی در زمان حکومت نرون در یک سازه چوبی که احتمالاً در کامپوس مارتوس قرار داشت، برگزار شد.

برای افتتاح آمفی‌تئاتر فلاویان یا همان کولوسئوم در سال ۸۰ میلادی، امپراتور تیتوس دو ناوماکیا ارائه داد: یکی در دریاچه مصنوعی آگوستوس و دیگری در خود کولوسئوم. جانشین تیتوس، دومیتیان، نیز گفته می‌شود که حدود سال ۸۵ میلادی کولوسئوم را برای یک ناوماکیا پر از آب کرد.

با این حال، اصطلاح ناوماکیا پس از دوران فلاویان (۶۹–۹۶ میلادی) کمتر در نوشته‌های تاریخی دیده می‌شود و هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد کولوسئوم تا قرن سوم میلادی، یعنی زمانی که داستان گلادیاتور ۲ رخ می‌دهد، هنوز میزبان این رویدادها بوده است.

نمایش‌های آبی در سایر نقاط امپراتوری

شواهدی از نمایش‌های آبی کوچک‌تر در خارج از رم نیز وجود دارد. در اسپانیا، آمفی‌تئاترهایی مانند ورونا و مریدا دارای حوضچه‌هایی با کانال‌های آب و تخلیه بودند. این فضاها برای نمایش حیوانات دریایی یا اجراهای زنان که نقش پریان دریایی را بازی می‌کردند، استفاده می‌شدند.

آب همچنین برای شکار حیوانات نیز استفاده می‌شد. به‌عنوان مثال، در سال ۲ پیش از میلاد، ۳۶ تمساح در یک میدان سیلابی رها شدند و شکار شدند.

بنابراین زمانی که صحنه نبرد دریایی را در گلادیاتور ۲ تماشا می‌کنید، به یاد داشته باشید که رومیان باستان نیز با اشتیاق مشابهی چنین نمایش‌هایی را تماشا می‌کردند.