سنگ قبر دو هزارسالۀ «ملوان رومی» در حیاط یک خانه در آمریکا پیدا شد

فرادید|آنچه در آغاز تنها یک کنجکاوی محلی به نظر می‌رسید، خیلی زود به تلاشی جهانی میان باستان‌شناسان، پژوهشگران کلاسیک و تیم جرایم هنری اف‌بی‌آی تبدیل شد. این لوح مرمری که روی آن کتیبه‌ای به زبان لاتین حک شده، اوایل امسال در حیاط خانه‌ای تاریخی در محله‌ی «کارلتون» نیواورلئان کشف شد و رشته‌ای از رویدادهای شگفت‌انگیز را رقم زد که از ایالت لوئیزیانا تا بندر باستانی «چیویتاوِکیا» در ایتالیا امتداد یافت. 

به گزارش فرادید، ماه مارس، دکتر «دَن‌یِلا سانتورو» انسان‌شناس دانشگاه تولین و همسرش «آرون لورِنز»، هنگام تمیز کردن علف‌های هرز حیاط خانه‌شان در خیابان ۱۱۰۶ کامبرون، به یک قطعه سنگ مرمر صاف برخوردند. این لوح حاوی نوشته‌ای به لاتین بود که خیلی زود توجه سانتورو را جلب کرد. او که نگران بود شاید این سنگ نشانه‌ی قبری فراموش‌شده باشد، با دکتر «رایان گرِی»، باستان‌شناس دانشگاه نیواورلئان تماس گرفت. گری که بیش از ۲۵ سال در حوزه باستان‌شناسی نیواورلئان فعالیت کرده، تأیید کرد که ملک موردنظر بر فراز هیچ گورستان شناخته‌شده‌ای قرار ندارد.

او گفت: «ما بسیاری از محل‌های تدفین تاریخی، به‌ویژه آن‌هایی را که با جوامع بردگان مرتبط بوده‌اند، نقشه‌برداری کرده‌ایم؛ اما این یکی از آن‌ها نیست. خودِ کتیبه کلید ماجرا بود.» گری که دانش لاتین خود را برای ترجمه کافی نمی‌دانست، عکس‌هایی از این سنگ را برای همکارانش در اتریش و دانشگاه تولین فرستاد. دکتر «سوزان اِس. لوزنیا»، متخصص مطالعات کلاسیک، بی‌درنگ کتیبه را شناسایی کرد: یک سنگ‌قبر رومی برای «سِکستوس کونجِنیوس وِروس»، ملوانی که نزدیک به ۱۹۰۰ سال پیش می‌زیست. شگفت‌انگیزتر آنکه لوزنیا دریافت این سنگ درست با قطعه‌ای مفقود از موزه شهر چیویتاوکیا در ایتالیا مطابقت دارد. 

از حیاط خانه تا اف‌بی‌آی

وقتی روشن شد این اثر از ایتالیا دزدیده یا مفقود شده، سانتورو و لوزنیا گروهی را که خودشان نام «تیم سنگ‌قبر» بر آن گذاشتند، تشکیل دادند. آن‌ها با «ائتلاف آثار باستانی» به رهبری «تِس دِیویس» و سپس با تیم جرایم هنری اف‌بی‌آی تماس گرفتند؛ تیمی که تخصص آن بازگرداندن میراث فرهنگی غارت‌شده است. اف‌بی‌آی این سنگ را تحویل گرفت که تا زمان بازگرداندن رسمی به ایتالیا از آن محافظت شود. 

این لوح که قدمتش به قرن دوم میلادی بازمی‌گردد، در اصل نزدیک چیویتاوکیا (که در دوران روم باستان بندری بزرگ برای امپراتوری بود) یافت شده بود. طی جنگ جهانی دوم، این منطقه به‌شدت بمباران شد و موزه شهر کمابیش ویران شد. در آشوب پس از جنگ، بسیاری از آثار ناپدید شدند، از جمله سنگ‌قبر سکستوس کونجِنیوس وِروس. 

ردگیری مسیر سنگ

با آغاز روند بازگرداندن اثر، پرسش بعدی این بود: چگونه سنگ‌قبر یک رومی سر از حیاط خانه‌ای در نیواورلئان درآورد؟ 

اسناد تاریخی نشان می‌دهد ملک خیابان کامبرون در بیشتر قرن بیستم در مالکیت خانواده «سایمون» بوده است. «فرانک سایمون»، مدیر یک شرکت کفش، این خانه را سال ۱۹۰۹ خرید و تا زمان مرگش در سال ۱۹۴۵ همراه همسرش «سِلما» و دخترانشان در آن زندگی کرد. خانه تا سال ۱۹۹۱ در تملک خانواده باقی ماند. 

پژوهشگران ابتدا گمان کردند شاید یکی از همسایگان که در نیروی دریایی آمریکا در جنگ جهانی دوم خدمت کرده بود، این سنگ را به‌عنوان یادگاری از ایتالیا آورده است. اما بررسی سوابق خدمت نظامی در موزه ملی جنگ جهانی دوم نشان داد آن سرباز فقط در جبهه اقیانوس آرام خدمت کرده، نه مدیترانه. 

تحقیقات بعدی لوزنیا در ایتالیا سرنخ‌های تازه‌ای را آشکار کرد. هرچند موزه چیویتاوکیا تا سال ۱۹۷۰ بازگشایی نشد، اما فهرست موجودی سال ۱۹۵۴ به سنگ‌نوشته‌ای گمشده اشاره داشت که فقط از روی اسناد قدیمی‌تر شناخته شده بود. این سرنخ نشان می‌داد اثر احتمالاً در جریان جنگ یا بلافاصله پس از جنگ مفقود شده است. 

سوابق ارتش آمریکا نشان می‌دهد لشکر ۳۴ از ارتش پنجم پس از آزادی رم در سال ۱۹۴۴ از چیویتاوکیا عبور کرده است. به‌احتمال زیاد، یکی از سربازان آمریکایی، این سنگ را به‌عنوان یادگاری با خود به خانه برده است؛ کاری که در آن دوران، هرچند غیرقانونی، اما رایج بود. 

بازگرداندن بخشی از تاریخ روم

امروز این سنگ‌قبر در اختیار اف‌بی‌آی است و به‌زودی به موزه شهر چیویتاوکیا بازگردانده خواهد شد؛ جایی که مسئولان موزه قصد دارند بازگشت آن را جشن بگیرند. دکترگری گفته: «این مورد نادری است که یک کنجکاوی محلی به کشف و بازگرداندن اثری باستانی منجر می‌شود. شاید هرگز نفهمیم چه کسی آن را به اینجا آورده، اما مهم اینست که حالا به خانه‌اش برمی‌گردد.» 

مترجم: زهرا ذوالقدر