علائم و علت یائسگی زودرس در خانم‌ها + روش‌های درمان

یائسگی زودرس به معنی بروز نشانه‌های یائسگی در خانم‌هایی است که کم‌تر از ۴۵ سال سن دارند. اگر شما نیز کم‌تر از ۴۵ سال سن دارید، دیگر پریود نمی‌شوید و علائمی مانند نوسانات خلقی و گر گرفتگی را تجربه می‌کنید، احتمالا به یائسگی زودرس مبتلا شده‌اید.

البته یائسگی که پیش از سن ۴۰ سالگی رخ دهد، یائسگی پیش‌رس است. یائسگی که بین ۴۰ تا ۴۵ سال اتفاق می‌افتد، یائسگی زودرس نامیده می‌شود و یائسگی بعد از ۴۵ سالگی هم طبیعی است.

حدود ۵ ٪ از زنان به طور طبیعی در سن کم‌تر از ۴۵ سال، وارد دوران پساقاعدگی می‌شوند، اما در حالت کلی برای اطمینان از اینکه فرا رسیدن زودتر از هنگام این دوره، مشکلی برایتان ایجاد نمی‌کند، بهتر است با متخصص زنان مشورت داشته باشید.

یائسگی زودرس چیست؟

یائسگی یا پساقاعدگی زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها ساختن استروژن را متوقف کنند؛ استروژن هورمونی است که چرخه تولید مثل را کنترل می‌کند. یک زن زمانی یائسه می‌شود که بیش از ۱۲ ماه قاعدگی نداشته باشد و علائم مرتبط با یائسگی را نیز تجربه کند. بدن خانم‌ها به طور طبیعی با افزایش سن وارد یائسگی می‌شود، یعنی تولید هورمون استروژن را متوقف می‌کند و قاعدگی را به پایان می‌رساند.

این موضوع منجر به ایجاد علائمی مانند گر گرفتگی، خشکی واژن، سوزش و خارش واژن و نوسانات خلقی می‌شود. خانم‌هایی که از قبل می‌دانند یائسگی چیست و با تغییرات این دوران آشنا هستند، راحت‌تر از دیگران می‌توانند با این سیکل کنار بیایند.

یائسگی زودرس بدین معناست که خانمی در سن ۴۰ تا ۴۵ سالگی، علائم پساقاعدگی را تجربه کند و همچنین دیگر پریود نشود. عوامل مختلفی می‌توانند روی بدن تأثیر بگذارند و باعث شوند تولید استروژن زودتر از زمان طبیعی خود، به پایان برسد.

در برخی موارد می‌توان با دارو و تزریق هورمون استروژن، یائسگی زودرس را درمان کرد، اما در برخی موارد هم این سیکل به طور طبیعی زودتر شروع شده و نیازی به درمان ندارد. در قسمت‌های بعدی علت‌ها و شیوه‌های درمان این نوع از پساقاعدگی را بیشتر مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تفاوت یائسگی پیش‌رس و یائسگی زودرس

یائسگی زودرس و یائسگی پیش‌رس علل مشابهی دارند. تنها تفاوت، سن وقوع آن‌ها است. یائسگی که پیش از ۴۵ سالگی اتفاق می‌افتد، یائسگی زودرس نامیده می‌شود. یائسگی که پیش از سن ۴۰ سالگی رخ می‌دهد، یائسگی پیش‌رس نام دارد.

ورود زودتر از موعد به پساقاعدگی، باروری خانم‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بنابراین خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، اما به یائسگی زودرس یا پیش‌رس مبتلا شده‌اند، باید با پزشک مشورت داشته باشند. پزشک با انجام معاینات لازم مشخص می‌کند که آیا این افراد می‌توانند برای بارداری اقدام کنند یا خیر.

علائم یائسگی زودرس

علائم یائسگی زودرس تفاوتی با یائسگی معمولی ندارد؛ بی‌نظمی در عادت ماهانه مهم‌ترین نشانه فرا رسیدن این دوره است. زمانی که بدن برای پساقاعدگی آماده می‌شود، نظم عادات ماهانه برهم می‌خورد. ممکن است دوره‌ها کوتاه‌تر از همیشه طول بکشند یا فاصله زمانی بین دو دوره، افزایش یا کاهش پیدا کند.

البته بی‌نظمی در عادت ماهانه می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد و فقط به یائسگی برنمی‌گردد. برای بررسی علت دقیق این مشکل باید با پزشک زنان مشورت کرد.

علائم یائسگی زودرس

پساقاعدگی زودهنگام، نشانه‌های دیگری هم دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

پریود‌های نامنظم
عدم قاعدگی (آمنوره)
تعریق شبانه
گرگرفتگی
خشکی واژن
بد خلقی
مه مغزی
کاهش میل جنسی
اختلالات خواب
خستگی
ناتوانی در تمرکز و ضعیف شدن حافظه
افزایش سطح استرس
بی‌اختیاری و تکرر ادرار
احساس درد حین مقاربت
تپش قلب
درد‌های مفصلی
اضافه وزن
ریزش یا نازک شدن مو

فردی که یائسه می‌شود، به صورت همزمان همه علائم را تجربه نمی‌کند و ممکن است تنها چند مورد از علائم لیست بالا را داشته باشد.

علت یائسگی زودرس

در برخی موارد یائسگی زودرس علت مشخصی دارد و می‌توان آن را تشخیص داد، اما گاهی اوقات این مشکل بدون دلیل خاصی ایجاد می‌شود. در ادامه متداول‌ترین دلایلی که باعث می‌شود خانم‌ها زودتر از موعد وارد دوران پساقاعدگی شوند را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

ژنتیک: اگر دلیل مشخصی برای علائم یائسگی وجود نداشته باشد؛ علت آن احتمالاً ژنتیکی است. سن شما در شروع یائسگی به احتمال زیاد به ژنتیک وابسته است. دانستن اینکه یائسگی مادر شما در چه سنی شروع شده، می‌تواند سر نخ‌هایی درباره زمانی که یائسگی شما شروع می‌شود، ارائه دهد. اگر مادرتان یائسگی زودرس داشته باشد، احتمالا شما هم مستعد این مسئله خواهید بود. با این حال، ژن‌ها تنها نیمی از داستان هستند.

شیوه زندگی: برخی از عوامل سبک زندگی ممکن است در شروع یائسگی تأثیر داشته باشند. به عنوان مثال سیگار کشیدن اثرات آنتی استروژن دارد که می‌تواند علت یائسگی زودرس باشد؛ خانم‌هایی که عادت به سیگار کشیدن دارند، به طور متوسط یک تا دو سال زودتر از دیگران وارد دوره پساقاعدگی می‌شوند.

سبک زندگی ناسالم: برخی از عادات ناسالم دیگری که باعث یائسگی زودهنگام می‌شوند را در ادامه نام می‌بریم.

مصرف بیش از اندازه فست فود و غذا‌های فراوری شده
استرس‌های شدید و طولانی مدت
رژیم غذایی گیاه‌خواری
کمبود فعالیت بدنی و ورزش نکردن
دوری از تابش آفتاب
مصرف الکل
شاخص توده بدنی (BMI)

استروژن در بافت چربی ذخیره می‌شود. زنان بسیار لاغر دارای ذخایر استروژن کمتری هستند که زودتر از بین می‌رود. خانم‌هایی که اضافه وزن دارند نیز دیرتر از دیگران وارد دوره پساقاعدگی می‌شوند و علائم سبک‌تری را تجربه می‌کنند. این موضوع به دلیل سطح استروژن بالا در بدن این افراد است.

نقص‌های کروموزومی: برخی از نقایص کروموزومی می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود. به عنوان مثال، سندرم ترنر (که همچنین مونوزومی X و دیسژنز گنادیک نامیده می‌شود) نوعی نقص کروموزومی است. تخمدان‌ها در زنان مبتلا به سندروم ترنر عملکرد درستی ندارد و این پدیده اغلب باعث می‌شود تا آن‌ها به دوره یائسگی زودرس برسند.

بیماری‌های خود ایمنی: یائسگی زودرس می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های خود ایمنی مانند بیماری تیروئید یا آرتریت روماتوئید باشد. در این بیماری ها، سیستم ایمنی بخشی از بدن را به عنوان یک مهاجم در نظر می‌گیرد و به آن حمله می‌کند. التهاب ناشی از این بیماری‌ها تخمدان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یائسگی زمانی شروع می‌شود که تخمدان‌ها فرایند تولید هورمون را متوقف کنند.

صرع: صرع یک ​​اختلال عصبی ناشی از تشنج در مغز است. زنان مبتلا به صرع بیشتر به نارسایی زودرس تخمدان مبتلا می‌شوند؛ تخمدان‌هایی که نارسایی دارند، توانایی تولید استروژن را از دست می‌دهند و بدن وارد دوره یائسگی می‌شود. مطالعه‌ای که در این زمینه روی گروهی از زنان مبتلا به صرع انجام شد، نشان داد حدود ۱۴ درصد از این خانم‌ها، یائسگی زودرس را تجربه کردند.

شیمی درمانی یا پرتو درمانی: شیمی درمانی و پرتو درمانی که برای سرطان انجام می‌شود، ممکن است به تخمدان‌ها آسیب برساند و دوره‌های تخمک گذاری را به صورت دائمی یا برای مدتی متوقف کنند. همچنین ممکن است فرد دچار اختلال در بارداری شود یا به طور کلی توانایی باروری‌اش را از دست بدهد. البته همه زنان که شیمی درمانی یا پرتودرمانی می‌شوند، با این عوارض مواجه نخواهند شد.

جراحی: جراحی‌هایی که برای برداشتن تخمدان انجام می‌شود یا برای درمان، بخشی از این اعضا را دستکاری می‌کند، باعث یائسگی زودرس می‌شود. بعد از این عمل، دوره‌های ماهانه متوقف می‌شود و سطح هورمون استروژن به سرعت کاهش پیدا می‌کند. در بعضی موارد، پزشکان با هورمون‌درمانی، استروژن مورد نیاز را به بدن می‌رسانند تا علائم یائسگی زودرس را مدیریت کنند.

روش‌های تشخیص یائسگی زودرس

در طول مراحل اولیه یائسگی زودرس، ممکن است دوره‌های نامنظم و علائم دیگر یائسگی را داشته باشید. اگر به مدت ۱۲ دوره قاعدگی، خونریزی نداشته باشید احتمالا در معرض یائسگی هستید. البته بعد از اینکه دو یا سه دوره خونریزی نداشتید، باید به پزشک مراجعه کنید و نیازی نیست ۱۲ ماه منتظر بمانید.

پزشک با توجه به علائم تشخیص می‌دهد که پساقاعدگی اتفاق افتاده است یا خیر؛ اگر برای علت قطع قاعدگی به عوامل دیگری مثل سندروم تخمدان پلی کیستیک مشوک باشد، ممکن است آزمایش‌هایی برای تشخیص دقیق‌تر تجویز کند.

همچنین آزمایشات هورمونی هم برای تعیین اینکه آیا علائم به پساقاعدگی مرتبط است یا به مسئله دیگری برمی‌گردد، کاربرد دارد. پزشک سطح استروژن موجود در بدن شما که استرادیول نیز نامیده می‌شود را بررسی می‌کند و اگر کم‌تر از سطح طبیعی باشد، یائسگی زودهنگام را تشخیص می‌دهد.

مدیریت و درمان یائسگی زودهنگام

بعضی از خانم‌ها حتی در صورت ابتلا به یائسگی زودرس، به بدنشان اجازه می‌دهند سیر طبیعی خود را داشته باشد و اقدامی برای جایگزین کردن استروژن‌های از دست رفته انجام نمی‌دهند. این موضوع در حالتی که خانم‌ها در سن نزدیک به یائسگی قرار داشته باشند، قابل قبول است.

اما برای خانم‌های کم‌تر از ۴۰ سال، باید درمان‌های لازم برای از سرگیری قاعدگی صورت گیرد. در ادامه به متد‌های مختلفی که برای این مشکل به کار می‌روند، اشاره می‌کنیم.

هورمون‌درمانی یائسگی

مکمل‌های استروژن و پروژسترون می‌توانند به کاهش علائم یائسگی کمک کنند. در این روش پزشک با استفاده از چسب‌های هورمونی، حلقه واژینال یا قرص استروژن‌های از دست رفته مورد نیاز برای بدن را به آن برمی‌گرداند.

در صورتی که خانم‌ها جراحی برداشتن رحم را انجام نداده باشند، پروژسترون هم به همراه استروژن به بدن تزریق می‌شود؛ زیرا عدم تعادل استروژن و پروژسترون در بدن ممکن است منجر به رشد اضافه بافت رحم و سرطان آندومتریوز شود.

هورمون درمانی برای یائسگی زودرس

در برخی موارد، حتی خانم‌هایی که در زمان درست وارد پساقاعدگی شده‌اند نیز از هورمون‌درمانی استفاده می‌کنند. آن‌ها این کار را برای مدیریت علائم و نشانه‌های یائسگی انجام می‌دهند.

استفاده از مکمل کلسیم و ویتامین D

اگر از طریق رژیم غذایی روزانه خود از این مواد مغذی دریافت نکنید، مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D پیشنهاد می‌شود. مصرف این مکمل‌ها به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند. به یاد داشته باشید که این روش یائسگی زودرس را درمان نمی‌کند، اما از عوارض آن که شامل پوکی و شکنندگی استخوان‌هاست، پیشگیری خواهد کرد.

خانم‌های ۱۹ تا ۵۰ ساله باید روزانه ۱۰۰ میلی‌گرم کلسیم از طریق غذا یا مکمل دریافت کنند. خانم‌های بالای ۵۱ سال باید ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز مصرف کنند. روزانه ۶۰۰ واحد بین‌المللی مصرف ویتامین D، توصیه شده است. اکثر پزشکان ۶۰۰ تا ۸۰۰ واحد بین‌المللی از طریق غذا یا مکمل برای خانم‌های بزرگسال توصیه می‌کنند.

روش‌های مقابله با ناباروری

برخی از خانم‌هایی که دچار یائسگی زودهنگام هستند گاهی ممکن است بدون هیچ درمانی باردار شوند. به‌طور کلی خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، اما به دلیل یائسگی زودرس نابارور شده‌اند، می‌توانند با لقاح آزمایشگاهی همچنان شانس بارداری داشته باشند. یکی از متداول‌ترین روش‌هایی که برای باروری بعد از یائسگی زودرس وجود دارد، استفاده از تخمک‌های اهدایی است.

البته پزشکان توصیه می‌کنند افرادی که سابقه پساقاعدگی زودهنگام در خانواده و اقوام نزدیکشان وجود دارد، در دوره باروری خود، برای فریز کردن تخمک اقدام کنند.

درمان استرس

همانطور که گفتیم استرس شدید و بلندمدت می‌تواند علت یائسگی زودهنگام باشد. گاهی اوقات خانم‌ها نیاز دارند در کنار متد‌های درمانی که برای پساقاعدگی در پیش می‌گیرند، جلسات ملاقات با روانشناس هم داشته باشند و روش‌هایی برای مدیریت استرسشان بیاموزند.

روش‌های مقابله با علائم یائسگی زودهنگام

علائم یائسگی زودرس و پیش‌رس، برای خانم‌ها و شریک آن‌ها چالش‌های بسیاری ایجاد می‌کند. نوسانات خلقی و ناتوانی در برقراری رابطه جنسی باکیفیت، مسائلی هستند که می‌توانند به صورت جدی زندگی زناشویی را تهدید کنند. روش‌هایی که برای تسکین علائم یائسگی زودهنگام به کار می‌روند، عبارتند از:

هورمون‌درمانی
مصرف دارو‌های هورمونی ضد بارداری
مصرف دارو‌های ضد افسردگی
استفاده از روان‌کننده برای جبران خشکی واژن در رابطه جنسی (توصیه می‌شود از روان‌کننده‌های غیرمعطر و برپایه آب استفاده کنید)
لیزر درمانی واژن
سبک زندگی سالم

عوارض یائسگی زودرس

ناباروری اغلب مهم‌ترین نگرانی و عارضه شروع یائسگی است. با این حال، نگرانی‌های بهداشتی دیگری هم وجود دارد. جریان ثابت استروژن در بافت‌های بدن مزیت‌های بسیاری دارد و حذف ناگهانی آن، آسیب‌زا خواهد بود. استروژن باعث افزایش کلسترول خوب HDL می‌شود و LDL یا کلسترول بد را کاهش می‌دهد. همچنین رگ‌های خونی را شل می‌کند و مانع از رسیدن به استخوان‌ها می‌شود.

از دست دادن استروژن زودتر از حد طبیعی می‌تواند ریسک مواردی که در ادامه بیان می‌کنیم را افزایش بدهد.

بیماری قلبی
پوکی استخوان
نشانه‌های پارکینسون
افسردگی
زوال عقل
مرگ زودرس

یائسگی زودرس روی جسم و روان تأثیر دارد

خانم‌هایی که زودتر از موعد وارد دوران پساقاعدگی می‌شوند، فشار جسمی و روانی بالایی را تحمل می‌کنند. آن‌ها باید مراقب خودشان باشند و همچنین به همراهی اعضای خانواده، به خصوص همسرشان، برای سپری کردن این دورا نیاز دارند. رزرو نوبت دکتر به صورت منظم و نظارت پزشک متخصص زنان بر روند تغییرات خانم‌ها، می‌تواند به آن‌ها در مراقبت بیشتر از خودشان کمک کند.

پزشک به شما می‌گوید برای بهتر شدن حالتان چه کار‌هایی باید انجام بدهید و از چه کار‌هایی باید دوری کنید. همچنین در صورت نیاز، درمان‌هایی را در پیش می‌گیرد که یائسگی زودرس را از بین ببرد و تولید استروژن و قاعدگی از سر گرفته شود. به طور کلی حضور یک پزشک در سیکل‌های مختلف باروری خانم‌ها، تأثیر بسزایی در حال جسمی و روانی آن‌ها خواهد داشت.

منبع:دکتردکتر