دانشمندان بالاخره با کمک این دارو ایدز را ریشه کن می کنند!

بیماری ایدز برای سال‌ها سبب مرگ و میر انسان‌ها شده است و هیچ درمانی نیز برای آن وجود ندارد. تاکنون نیز افراد زیادی تلاش کرده‌اند تا بتوانند یک‌ راه‌حل کاملا موثر را برای ریشه‌کن کردند این بیماری پیدا کنند. هرچند متاسفانه هیچکدام از این تلاش‌ها به نتیجه قطعی منجر نشده است. با همه اینها، اخیرا شرکت دارویی گیلیاد توانسته در اقدامی حیرت‌انگیز دارو بیماری ایدز را پیدا کند. دارویی که می‌تواند در طول چند سال ایدز را برای همیشه در کل جهان نابود کند.

دارو لناکاپاویر می‌تواند در مدت کوتاهی پایان بیماری ایدز را رقم بزند

بسیاری انتظار داشتند که در طول دو دهه آینده واکسن ایدز از راه برسد؛ اما دانشمندان حوزه پزشکی و سلامت توانسته‌اند به پیشرفت قابل‌ ملاحظه‌ای دست یابند. نتایج به‌دست آمده از یک آزمایش بالینی بزرگ آنقدر امیدوار کننده است که می‌توان انتظار داشت خبر ریشه‌کن شدن بیماری ایدز در سرتاسر جهان به‌زودی در اخبار علمی اعلام شود.

آزمایش‌های بالینی در آفریقای جنوبی و اوگاندا انجام شدند. هدف از آزمایش نیز بررسی میزان تاثیرگذاری یک دارو جدید به‌نام لناکاپاویر روی ویروس HIV بود. داروی موردنظر دو بار در سال به زنان جوان تزریق شد تا به آنها در برابر ویروس ایدز ایمنی کامل دهد. دو دارو دیگر نیز به‌صورت قرص‌های روزانه به افراد داده شدند.

جزئیات مربوط به آزمایش بالینی لناکاپاویر

آزمایش بالینی Purpose 1 با شرکت ۵ هزار نفر در اوگاندا (۳ منطقه) و آفریقای جنوبی (۲۵ منطقه) انجام شد تا تاثیر لناکاپاویر (Len LA) را با دو دارو دیگر مقایسه کند. لناکاپاویر با مهار کپسید ایدز جلوی ابتلا افراد به این بیماری مرگبار را می‌گیرد. کپسید یک لایه پروتئینی است که از ژنتیک و آنزیم‌های ضروری برای تکثیر ویروس HIV محافظت می‌کند. وقتی که این لایه آسیب ببیند، ویروس اچ آی وی نیز توان آلوده‌ کردن فرد میزبان را نخواهد داشت.

شرکت داروسازی گیلیاد از این آزمایش بالینی مهم پشتیبانی می‌کرد و دانشمندان چندین مورد را در طول دوره کارآزمایی بررسی کردند. مورد اول مسئله تاثیرگذاری و ایمن بودن دارو جدید بیماری ایدز بود. از حدود یک دهه پیش قرصی به‌نام Truvada F/TDF برای پیشگیری از بیماری ایدز در بازار عرضه شد. این قرص برای تاثیرگذاری کافی باید به‌صورت روزانه مصرف شود. هرچند که طبیعتا چنین چیزی ایده‌آل نیست. به‌همین‌خاطر گزینه‌های جایگزین مورد بررسی قرار می‌گیرند.

در طول دوره آزمایش بالینی دانشمندان قصد داشتند میزان تاثیرگذاری دارو لناکاپاویر را برای زنان بین ۱۶ تا ۲۵ سال ارزیابی کنند. این دارو هر شش ماه یکبار به شرکت‌کنندگان تزریق شد و خوشبختانه هیچ مشکل خاصی نیز برای آنها ایجاد نکرد.

مورد دوم بررسی میزان تاثیرگذاری یک قرص روزانه جدید به‌نام Descovy F/TAF بود. قرص جدید نسبت به TDF از عناصر فارماکوکینتیک بهتری بهره می‌برد. همین نیز سبب می‌شود که در بدن راحت‌تر توزیع شده و در نهایت خارج شود. قرص جدید نسبت به TDF کوچکتر است و همین الان نیز توسط مردان و زنان ترنس (کسی که با جنسیت مرد متولد می‌شود، ولی هویت یک زن را دارد) در کشورهای با درآمد بالا استفاده می‌شود.

حضور شرکت‌کنندگان در گروه‌های مختلف

دانشمندان شرکت‌کنندگان را به‌صورت رندوم در سه گروه تقسیم کردند. گروه اول (به‌ نسبت ۲) هر شش ماه یکبار دارو Len LA را دریافت می‌کردند. گروه دوم (به‌ نسبت ۲) به‌صورت روزانه داروی F/TAF را مصرف می‌کردند. گروه سوم (به نسبت ۱) نیز هر روز قرص F/TDF را می‌خوردند. هرچند هیچکدام از شرکت‌کنندگان اطلاع نداشتند که چه دارویی را دریافت کرده‌اند. حتی پژوهشگران نیز تا پایان فرآیند آزمایش بالینی از ماهیت دارو مصرف شده توسط شرکت‌کنندگان بی‌اطلاع بودند.

به‌طورکلی در شرق و جنوب آفریقا زنان جوان بیشترین موارد مبتلا به بیماری ایدز را تشکیل می‌دهند. هرچند با وجود آمار ابتلا نگران‌کننده در این منطقه، زنان جوان نمی‌توانند به‌‌خاطر دلایل اجتماعی هر روز از قرص‌های پیشگیری ایدز استفاده کنند. به‌همین‌خاطر پیدا شدن یک دارو جدید برای بیماری ایدز فوق‌العاده موثر خواهد بود.

خوشبختانه از میان ۲۱۳۴ زن جوانی که دو دوز لناکاپاویر را دریافت کرده بودند، هیچکدام درگیر ویروس HIV نشدند. در واقع می‌توان گفت که دارو جدید ۱۰۰ درصد در مهار بیماری ایدز موفق بوده است. جالب اینجاست که در مقایسه با گروه اول، ۱۶ نفر از ۱۰۶۸ زن دریافت کننده قرص F/TDF به ایدز مبتلا شدند. در میان ۲۱۳۶ مصرف‌کننده دارو F/TAF نیز ۳۹ فرد مبتلا به ایدز شناسایی شد. این نتایج به‌خوبی نشان می‌دهند که دارو جدید عملکرد فوق‌العاده‌ای داشته است.

پس از پایان مرحله اول آزمایش بالینی جزئیات فرآیندهای انجام شده و نتایج در اختیار یک کمیته مستقل از کارشناسان قرار گرفتند. کمیته کارشناسان نیز نتایج به‌دست آمده را تایید کردند و فقط یک ایراد را به این مرحله وارد دانستند. به‌باور آنها افراد شرکت‌کننده در کارآزمایی بالینی باید در مورد دارویی که مصرف می‌کنند آگاهی داشته باشند.

اهمیت نتایج به‌دست آمده در آزمایش بالینی

نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که انسان بالاخره یک روش بسیار موثر و ثابت‌شده برای جلوگیری از ابتلا افراد به بیماری ایدز دارد. سال گذشته ۱.۳ میلیون نفر در سرتاسر جهان به ویروس HIV آلوده شدند. در سال ۲۰۱۰ حدود ۳.۳ میلیون نفر به بیماری ایدز دچار شده بودند که نشان می‌دهد آگاهی‌بخشی سبب شده تعداد مبتلایان به این بیماری به‌شدت کاهش یابد. هرچند که آمار کنونی هنوز با اهداف برنامه مشترک ملل متحد در زمینه ایدز (UNAIDS) فاصله زیادی دارد.

سازمان UNAIDS اعلام کرده بود که باید تعداد مبتلایان به ویروس HIV در سال ۲۰۲۵ به ۵۰۰ هزار نفر کاهش یابد و تا سال ۲۰۳۰ نیز این بیماری کاملا ریشه‌کن شود. درست است که ما فاصله زیادی با اهداف تعیین‌شده داریم، اما دارو جدید می‌تواند شرایط را برای مدیریت بیماری ایدز بهبود ببخشد.

البته دانشمندان معتقد هستند که در کنار دارو جدید باید از سایر ابزارهای موجود برای کنترل بیماری ایدز نیز استفاده کرد. به‌عنوان مثال دسترسی به کاندوم، آگاهی‌بخشی در مورد بیماری‌های مقاربتی و درمان آنها، دسترسی به قرص‌های ضدبارداری و ختنه پزشکی می‌توانند مفید باشند. هرچند که بسیاری از جوانان چندان تمایلی به خوردن روزانه قرص و یا استفاده همیشگی از کاندوم ندارند. همین نیز باعث می‌شود که دارو جدید همچون یک معجزه‌گر وارد شود.

در واقع دو بار تزریق در سال می‌تواند خیال فرد را از بابت ابتلا به یک بیماری مرگبار نجات دهد. همچنین زنان حاضر در جوامع سنتی دیگر با مشکل دسترسی به قرص‌های پیشگیری از ایدز و یا حتی نگهداری از آنها در خانه مواجه نخواهند شد.

گام‌های بعدی برای بررسی لناکاپاویر

دانشمندان در نظر دارند که آزمایش بالینی Purpose 1 را ادامه دهند. با این تفاوت که این دفعه شرکت‌کنندگان کاملا از ماهیت دارو دریافتی آگاهی خواهند داشت. همچنین آنها می‌توانند انتخاب کنند که در کدام گروه قرار داشته باشند.

در همین زمان آزمایش بالینی دیگری نیز به‌نام Purpose 2 در حال انجام است. این آزمایش نیز در مناطقی از آفریقا انجام می‌شود؛ اما گروه‌های متفاوتی را هدف قرار می‌دهد. شرکت‌کنندگان در Purpose 2 مردان عادی، مردان تراجنسیتی و مردان کوئیر (کسانی که جنسیت خاصی برای خود قائل نیستند) را تشکیل می‌دهند. این افراد معمولا با مردان دیگر رابطه جنسی برقرار می‌کنند.

پیشتر مشخص شده بود که دارو بیماری ایدز می‌تواند در گروه‌های مختلف تاثیرگذاری متفاوتی داشته باشد. به‌همین‌خاطر دانشمندان سعی می‌کنند گروه‌های گوناگون را برای شرکت در آزمایش‌های بالینی تشویق کنند. حتی گفته می‌شود که نوع رابطه جنسی (واژینال یا آنال) نیز بر میزان موفق بودن دارو تاثیر خواهد گذاشت.

زمان عرضه نهایی دارو جدید ایدز

شرکت داروسازی گیلیاد در یک بیانیه خبری اعلام کرد که قصد دارد تا چند ماه آینده نتایج کامل دوره کارآزمایی بالینی و مدارک لازم را به سازمان‌های متولی بهداشت و درمان چندین کشور ارسال کند. در میان این کشورها نیز اوگاندا و آفریقای جنوبی قرار دارند. همچنین سازمان بهداشت جهانی هم داده‌های مربوط به دارو جدید بیماری ایدز را بررسی خواهد کرد و شاید بیانه‌ای در این خصوص صادر کند.

شرکت گیلیاد امیدوار است که پس از این مراحل سازمان بهداشت جهانی و وزارت بهداشت کشورهای مختلف این دارو را برای استفاده عمومی مورد بررسی قرار داده و تایید کنند. همچنین آنها تمایل دارند که لناکاپاویر توسط پژوهشگران مستقل دیگر نیز مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا بتوان درک بهتری از این دارو به‌دست آورد.

طبیعتا پس از این مراحل نوبت به عرضه عمومی دارو جدید بیماری ایدز خواهد رسید. شرکت گیلیاد تایید می‌کند که این دارو ممکن است قیمت بالایی داشته باشد و همین نیز باعث می‌شود که اکثر افراد جامعه توانایی خرید آنها را نداشته باشند. این مسئله در کشورهای آفریقایی و آسیایی نیز بیشتر جلوه خواهد کرد.

به‌همین‌خاطر شرکت گیلیاد اعلام کرده است که حاضر است مجوز تولید دارو جدید بیماری ایدز را به شرکت‌های تولید‌کننده داروهای ژنتیک بفروشد. اینکار باعث می‌شود که قیمت لناکاپاویر تا حدودی کاهش یابد. هرچند اگر در یک جهان ایده‌آل زندگی می‌کردیم، دولت‌ها بودجه مشخصی را برای خرید این دارو اختصاص می‌دادند تا گروه‌های هدف در برابر ویروس HIV ایمن شوند و یکبار برای همیشه این مشکل برطرف گردد.

منبع: خبرآنلاین