(تصاویر) نمایی از باغ وحش عجیب ناصرالدین شاه

ماه‌های گرم سال که فرا می‌رسید، علاقه ناصرالدین‌شاه به شکار هم گل می‌کرد. برخی می‌گویند هر وقت شاه قاجار خلقش تنگ می‌شد، باید او را به شکار می‌بردند تا شاید چادرزنی در روستای خوش‌ آب و هوای دوشان تپه و شکار آهو، گوزن و خرگوش وحشی دلش را شاد کند. نقل است که ناصرالدین‌شاه به همین دلیل به روستای دوشان تپه علاقه بسیار داشت؛ آنقدر که شکار در تپه‌های این روستا و دعوت و پذیرایی از مهمان‌های خارجی در این منطقه او را بسیار سرخوش می‌کرد.

نام دوشان‌تپه هم نشان از وفور خرگوش در محدوده این روستا دارد. «دوشان» در زبان ترکی به معنای خرگوش است و چون در تپه‌های این آبادی کوچک شرق دارالخلافه خرگوش خال‌دار وحشی به وفور پیدا می‌شد، نام این روستا را دوشان تپه گذاشتند. شکار همین خرگوش‌های وحشی خال‌دار که به غایت تیزپا بودند، تا چند روز می‌توانست موجبات سرخوشی ناصرالدین‌شاه را فراهم کند.

عکسی از اردوگاه شاهی در دوشان تپه مربوط در سال ۱۲۷۹ شمسی منبع: گنجینه عکس کاخ گلستان

از شکار خرگوش وحشی تا شکار پلنگ

وقتی قرار بود شاه قاجار راهی دوشان تپه شود، اول صبح خدم و حشم شاه و شکارچیان زبده و چیره‌دست او از دارالخلافه مسیر دوشان‌تپه را پیش می‌گرفتند. اردوگاه شاه در دوشان‌ تپه برپا می‌شد و پس از شکار هم بساط خوشگذرانی درباریان در کاخ فرخ‌آباد دوشان تپه برپا بود. اگرچه همانطور که از نام دوشان تپه پیداست این منطقه خرگوش‌های وحشی بسیار داشت، اما آهو، گوزن و حتی در برخی کتاب‌ها از شکار پلنگ توسط شاه قاجار در این محدوده سخن به میان آمده است. همچنانکه اعتماد السلطنه در مرات البلدان به شکار چند پلنگ توسط شاه قاجار در این منطقه اشاره کرده است.

ملیجک و پلنگ شکار شده در دوشان تپه

باغ وحش ناصرالدین‌شاه اینجا بود

اما دوشان‌ تپه فقط شکارگاه ناصرالدین شاه نبود. او علاقه بسیاری هم به باغ وحش داشت و زمانی در همین محدوده یک باغ با انواع حیوانات برپا کرد. شاه قاجار در ابتدا باغ وحشی در محدوده خیابان لاله‌زار فعلی در نزدیکی میدان توپخانه راه اندازی کرد. اما بعد از مدتی نگهداری از حیوانات در نزدیکی محدوده ارک ناصری دردسر ساز شد. به همین دلیل شاه دستور انتقال حیوانات و تجهیز این باغ وحش را به منطقه دوشان تپه داد و انواع حیوانات هم تا مدت‌ها در این محدوده نگهداری می‌شد.

اعتماد السلطنه در مرات البلدان به وجود این حیوانات و وجود چند شیر نر و ماده در باغ وحش شاه اشاره کرده است. در این باغ وحش ۴ شیر نر و ماده از شیراز، ۳ ببر از مازندران، چند پلنگ و خرس نگهداری می‌شدند. ماجراهای جالب دیگری هم از محدوده دوشان تپه نقل می‌شــود. ایـن میان برخــی از اهالــی قدیمی محله‌های شــرقی منطقه ۱۳ تهران هنوز هم از شنیده‌هایشـان درباره نعره شیرهایی می‌گویند که در همسایگی آنها و پشت میله‌های فلزی باغ وحش محبوس بودند. گویــا آن باغ وحش قدیمی یا بقایای آن سـال‌ها در آن محــدوده فعال بود.

«منور خسروی» یکی از ساکنان نخست محله آشتیانی کنونی که از اوایل دهه ۳۰ در این محله زندگی کرده است می‌گوید: «انتهای تهران نـو در حوالی کوی زینبیه فعلی یک باغ وحش قدیمی بود که برای اهالی، محــل تفرجگاهی هم به حســاب می آمد. مادرم می گفت وقتی آن باغ وحش را جمع کردند فقط یک شــیر در آن باقی ماند که اغلب صدای نعره های بلندی داشت. او از نعره های این شیر می ترسید و می گفت: فکر می کردیم آخر این شیر همه ما را می خورد.»

شکار پلنگی که به نام مظفرالدین شاه تمام شده است. دوشان تپه ـ سال ۱۳۱۴ ه. ق

شکار پلنگ در دوشان تپه، عکس یادگاری درباریان

عمارت کلاه‌فرنگی فرح‌آباد کجاست؟

صحبت از روستای دوشان تپه و شکارگاه محبوب ناصرالدین‌شاه بدون اشاره به عمارت زیبای فرح‌آباد امکان‌پذیر نیست؛ عمارتی با معماری خاص که هنوز هم در شرق تهران پابرجاست. عمارت کلاه فرنگی فرح آباد یا همان قصر فیروزه اکنون در شــرقی ترین بخش منطقه ۱۳ و در محدوده اراضی نظامی قرار دارد. این عمارت در زمان ســلطنت مظفرالدین شاه توسط یک فرانسوی، طراحی و به دست معماران ایرانی سال ۱۳۲۲ ه. ق ساخته شد.

البته برخی مورخان هم ساخت آن را به دوره ناصرالدین‌شاه نســبت داده‌اند. در روایتی دیگر آمده که ناصرالدین شــاه پس از آنکه از شکارگاه‌های منطقه دوشــان تپه خوشــش آمده بــود تنها به قصر دوشان تپه اکتفا نکرد و دستور ساخت قصر دیگری را در همان حوالی داد که به قصر فیروزه یا کاخ فرح آباد مشهور شد. ســپس کار ســاخت قصر فیروزه یا کاخ فرح آباد توســط طراحان و معماران ایرانی سال ۱۲۸۷ ه. ق آغاز شد.

شکار قوچ توسط ناصرالدین شاه در دوشان تپه ـ سال ۱۳۱۰ هجری قمری