راز اسکلت خونین در ترسناک‌ترین مقبرۀ مایاها
اسکلت معروف به «ملکه سرخ»، احاطه شده با گنجینه‌ها و پوشیده از غباری به رنگ خون در یک مقبره مایای قرن هفتمی کشف شد، اما هویت واقعی او همچنان ناشناخته است.
فرادید | پالنکه نام یک شهر باستانی از شهر‌های تمدن مایا بوده که امروز بقایای آن در جنوب مکزیک است. پالنکه که با جنگل‌های انبوه احاطه شده یکی از شگفت‌انگیزترین و اسرارآمیزترین سایت‌های باستانی مایا در مکزیک است. ویرانه‌های پالنکه که مردمان باستانی مایا آن را لاکام‌ها مینامند و امروزه جزو میراث جهانی یونسکو است در حوزه رودخانه Usumacinta در ایالت مدرن مکزیکی چیاپاس قرار دارد.
به گزارش فرادید؛ اوج شکوفایی پالنکه در قرن هفتم پس از میلاد بوده است، زمانی که تحت حاکمیت کینیچ جاناب پاکال (امپراتور مایا)، شهر از گمنامی نسبی به پایتخت قدرتمند مایاها تبدیل شد. کاخ‌های باشکوه آن، ساختمان‌های اداری فراوان و معابدی مملو از مجسمه‌های نقش‌برجسته، پلانکه را از دیگر سایت‌های مایا در مکزیک متمایز می‌کرد. اسرار این شهر به مرور توسط باستانشناسان فاش شده است، از جمله آرامگاه خود شاه پاکال و در سال‌های اخیر مقبره یک نجیب زاده (زن) که با پودر کشنده قرمز پوشانده شده بود.
مقبره پاکال بزرگ (معبد کتیبه‌ها) در سال ۱۹۵۲ پیدا شد. در سمت راست آن معبد سیزدهم قرار دارد که آرامگاه ملکه سرخ است.
اتاق‌های مخفی
چشمگیرترین ویرانه پلانکه، معبد کتیبه‌ها است؛ هرمی به ارتفاع ۹۰ فوت که حاوی برخی از دقیق‌ترین کتیبه‌های هیروگلیف مایایی است که تاکنون پیدا شده است. این تصور وجود داشت که این بنا یک مرکز مذهبی بوده تا اینکه در سال ۱۹۵۲، باستانشناس فرانسوی-مکزیکی، آلبرتو روز مقبره پاکال را زیر یک اتاقک دست نخورده کشف کرد.
سال ۱۹۹۴، مدیر باستانشناسی پالنکه، آرنولدو گونزالس کروز تصمیم گرفت معبد سیزدهم که ساختاری در کنار معبد کتیبه‌ها بود حفاری کند. برای دسترسی به قلب سازه، تونلی از پلکان نمای اصلی حفر شد. تیم او به راهرویی برخورد کردند که به سه اتاق منتهی میشد که دو تای آن‌ها باز و خالی بودند. ورودی بزرگ‌ترین اتاق مرکزی تنها اتاقی بود که با دیوار مهروموم شده بود. باستانشناسان شک نداشتند که این اتاق برای حفاظت از چیز مهمی مهروموم شده است.
در اتاق تدفین طاقدار معبد سیزدهم، محققی فضای داخلی تابوت سنگی ملکه سرخ را بررسی می‌کند.
آن‌ها پیش از دسترسی به اتاق می‌دانستند که باید با احتیاط عمل کنند تا جلوی آسیب رساندن به زیورآلات یا هرگونه شئ که ممکن بود داخل اتاق باشد، بگیرند. نخستین گام آن‌ها ایجاد یک حفره کوچک در دیوار بود تا از طریق آن بتوانند نگاهی به محتویات پشت دیوار و داخل اتاق بیندازند.
یک کشف هولناک
گونزالس کروز با انداختن نور از مجرای حفره توانست ابعاد اتاق را ۱۴ در ۸ فوت تخمین بزند. این اتاق تقریباً به طور کامل با یک تابوت یکپارچه از جنس سنگ آهک با اشیاء مختلف سرامیکی پیرامون آن پوشیده شده بود. آن‌ها تصمیم گرفتند با احتیاط سنگ‌های مسدودکننده راه را بردارند و راه ورود به اتاقکی را باز کنند که بیش از ۱۳۰۰ سال کسی وارد آن نشده بود.
این صدف دریایی با تندیس انسان کوچک درونش در تابوت ملکه سرخ در معبد سیزدهم در پالنکه پیدا شد.
در بدو ورود، باستانشناسان با دو اسکلت مواجه شدند که یکی از آن‌ها پسر نوجوانی با حدود ۱۲-۱۱ سال سن بود. بدن او به پشت روی زمین بود. شواهدی از بریدگی و ضربات روی قفسه سینه او وجود داشت که نشان میداد او در مراسم قربانی این زخم‌ها را متحمل شده است. بدن دیگر که بیرون تابوت روی زمین قرار داشت یک زن بالغ بود که ظاهراً ۳۰ سال و اندی سن داشت. بدن او نیز شواهدی از جراحات کشنده داست. احتمالاً این دو نفر برای همراهی با ساکنان مقبره تا پس از مرگ، قربانی شده بودند.
برداشتن درپوش تابوت
خود تابوت از یک قطعه سنگ آهک تراشیده شده بود و با یک لوح سنگی پوشانده شده بود. احتمالاً زمانی که این سنگ را در مقبره گذاشتند، آن را به رنگ قرمز درآوردند. هیچ ردی از رنگدانه بجا نمانده است، چون شرایط مرطوب مقبره در طول قرن‌ها هرگونه رد رنگی را شسته و از بین برده است. روی درپوش تابوت یک روزنه دایره‌ای کوچک بود. باستانشناسان از اصطلاح یونانی Psychoduct (سایکوداکت) برای توصیف این ویژگی استفاده میکنند: مایاها باور داشتند که این روزنه به روح متوفی اجازه میدهد با دنیای زندگان ارتباط برقرار کند.
فرو کردن یک دوربین کوچک به داخل این روزنه به باستانشناسان اجازه داد درون مقبره را قبل از تلاش برای باز کردن آن ببینند. آن‌ها با دیدن بقایای انسانی درون تابوت تصمیم گرفتند آن را باز کنند. تیم باستانشناسی با ساختن یک دستگاه بالابر از جنس چوب، فلز و جک ماشین موفق شد درپوش سنگین روی تابوت را بردارد. پس از این مرحله، آن‌ها فوراً شروع به عکسبرداری از محتویات درون تابوت کردند. در کمال تعجب، آن‌ها خیلی چیز‌ها دیدند، از جمله یک ماسک تدفینی سبزرنگ که پوشیده از یک پودر قرمز روشن بود که بعدتر مشخص شد سینابار است، اصطلاح رایجی برای سولفید جیوه.
ملکه سرخ و اشیاء درون تابوت او با پودر سینابار قرمز پوشانده شده بودند.
تاکنون کاملاً روشن نشده است که چرا محتویات تابوت، بدن، ماسک و گنجینه پوشیده از جواهر چرا با این پودر بشدت سمی پوشانده شده است. از سینابار در هنر مایایی به عنوان رنگدانه استفاده میشده و شاید رنگ قرمز آن را مقدس میشمردند. شواهد استفاده از آن مراسم تشییع در سایت‌های دیگر مایایی پیدا شده است و شاید این رنگ نشان‌دهنده سرخی طلوع خورشید باشد که نمادی از رستاخیز و نوزایی است. کاربرد این ماده نشانه مقام نخبه ساکن مقبره بوده که به ملکه سرخ معروف است.
تحقیق درباره ملکه
مطالعات گسترده‌ای درباره این بقایا توسط محققان مکزیکی بین سال‌های ۱۹۹۷ و ۲۰۰۲ به عنوان بخشی از پروژه باستانشناسی ملکه سرخ انجام شد. تجزیه و تحلیل‌ها نشان داد که متوفی یک زن ۶۰-۵۰ ساله است که قد او کمی بیشتر از ۵ فوت بوده است. غنای اشیاء درون تابوت او، مقبره عظیم یکپارچه او و سایش جزئی دندانهایش همگی حاکی از آن است که این زن به اشراف پلانکه تعلق داشته است. او تقریباً به طور حتم معاصر شاه پاکال بوده است، چون این دو شخصیت در معابد مجاور دفن شده‌اند و در هر دو مقبره، انسان‌ها برای آن‌ها قربانی شدند.
در میان مجموعه اشیاء یافت شده در تابوت ملکه سرخ، ماسک تشییع جنازه، شکوه خاصی دارد. هنگامی که این ماسک در مقبره کشف شد، تکه تکه شده بود اما از آن زمان به بعد تکه های آن با زحمت دوباره کنار هم قرار گرفت. این ماسک از مالاشیت، یک ماده معدنی سبز ساخته شده که گمان می رود از همین منطقه استخراج شده باشد.
اگرچه مطالعه محققان قطعی نیست، یافته‌های تیم باستانشناسی یک پرونده متقاعدکننده برای شناسایی ملکه سرخ باز کرده است. نتایج بازسازی صورت با ماسک مالاکیت مقایسه شد، همینطور با مجسمه‌های زنان مایایی که سبک آن‌ها به داشتن بیان فردی معروف است. تحلیل دی ان‌ای نیز اثبات کرد که هیچ رابطه خونی میان ملکه سرخ و پاکال وجود ندارد، در حالی که بررسی دندان‌های ملکه نشان داد که وی متعلق به جمعیت محلی زنان بوده است.
تمام این نتایج با شناسایی جسد او به عنوان همسر پاکال که از یک شهر مجاور برای ازدواج با پاکال در سال ۶۲۶ به آنجا آمده بود، مطابقت دارد. اگر مقبره پسران او که حاکمان بعدی پالنکه بودند را بتوان یافت و دی ان‌ای آن‌ها را آزمایش کرد و با ملکه سرخ مطابقت داد، دیگر نام ملکه سرخ پلانکه برای او قطعی خواهد شد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
