موافقت اروپایی‌ها با بازنویسی برجام؟

روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز» مدعی شده است که اروپایی‌ها با «سه اصلاح و تغییر» در توافق هسته‌ای موسوم به برجام موافقت‌ کرده‌اند. این در شرایطی است که کمتر از یک هفته پیش، اسناد جدیدی از وزارت خارجه آمریکا انتشار یافت مبنی بر اینکه سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان صرفا به بهبود بخشیدن برجام متعهد می‌شوند و در مقابل دونالد ترامپ، در اردیبهشت آینده از طریق تمدید تعلیق تحریم‌ها، برجام را زنده نگه ‌می‌دارد.

موافقت اروپایی‌ها با بازنویسی برجام؟
اکنون به‌رغم تاکیدات ایران در زمینه غیرقابل تغییر بودن برجام این روزنامه آمریکایی در مطلبی مدعی شده که کشورهای اروپایی با انجام برخی تغییرات در ارتباط با برجام موافقت کرده‌اند. در گزارش جدید نیویورک‌تایمز با عنوان «بازنویسی کردن توافق ایران؟ اروپایی‌ها راه‌حل دیگری پیشنهاد می‌کنند: (ایجاد) یک فصل جدید»، آمده است: «تهدید رئیس‌جمهور ترامپ برای پاره کردن توافق هسته‌ای ایران، سبب گردهم آمدن فوری پایتخت‌های اروپایی برای حفظ توافق شد البته نه با بازنویسی کردن آن، بلکه با ایجاد یک توافق به منظور توقف برنامه موشک بالستیک ایران و دائمی کردن محدودیت‌های این کشور برای تولید سوخت هسته‌ای.»

به گزارش خبرگزاری فارس، وزارت خارجه آمریکا درحال تلاش برای جلب حمایت اروپایی‌ها از مفاد جدید سرسختانه‌ای (از برجام) است که اساسا به ایران به‌عنوان عمل انجام شده، ارائه خواهد شد و اگر این کشور به آن عمل نکند، با تهدید ازسرگیری تحریم‌ها مواجه خواهد شد. ایرانی‌ها تاکنون در رد این اقدامات(دولت آمریکا)، آن را تلاشی پشت پرده برای باز کردن دوباره پرونده توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ خوانده‌اند؛ توافقی که توسط باراک اوباما مورد مذاکره قرار گرفت.

مذاکرات فرا آتلانتیک(بین اروپا و آمریکا) که تحت رهبری برایان هوک، عضو نه چندان مهم و ارشد وزارت خارجه آمریکا درحال انجام است، مملو از مخاطرات است. او توافق را «فاجعه‌بارترین توافق» خوانده و از بریتانیا، فرانسه و آلمان خواسته که تا ۱۲ ماه مه (۲۲ اردیبهشت) آن را اصلاح و تعمیر کنند وگرنه او آمریکا را از توافق بیرون خواهد برد.

سه تغییر
در دستورالعمل‌های(دولت آمریکا) که به نیویورک تایمز نشان داده شده‌، تصریح شده که اروپایی‌ها موافق سه تغییر و اصلاح اساسی هستند: «۱- تعهد برای مذاکره مجدد در قبال محدودیت‌های آزمایش موشکی توسط ایران، ۲- دادن اطمینان مبنی بر اینکه بازرسان دسترسی نامحدود و بی قید و شرط به پایگاه‌های نظامی ایران داشته باشند و ۳- تمدید و گسترش تاریخ‌های انقضای (غروب آفتاب) توافق برای ممانعت از، «از سرگیری تولید سوخت هسته‌ای بسیار فراتر از محدودیت‌های کنونی(برجام)» که در سال ۲۰۳۰ منقضی می‌شود.»

توافق درباره موشکی و بازرسی‌ها
دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند که زمینه برای توافق درباره موشک‌ها و بازرسی‌ها وجود دارد اما هنوز زمینه برای توافق درباره طول مدت توافق وجود ندارد. آنها استدلال می‌کنند که بازنویسی کردن این مفاد سبب از بین بردن ابزار چانه‌زنی که آنها ساخته‌اند خواهد شد نه فقط چانه‌زنی با ایران بلکه چانه‌زنی با روسیه و چین که دو امضاکننده این توافق هستند و نقض توافق، دست ایران را برای از سرگیری کار روی سلاح‌های اتمی باز خواهد گذاشت.

به همین دلیل اروپایی‌ها در حال طرح کردن مفاد یک توافق اضافی و متمم هستند که به‌جای برهم زدن توافق کنونی(برجام)، توافق را گسترش خواهد داد. دو طرف(اروپا و آمریکا) در حال آماده شدن برای دیدار دوباره در ماه‌ آینده میلادی در برلین هستند. هفته گذشته در پاریس، (اروپایی‌ها) از آقای هوک خواستند در صورتی که آنها با گسترش و تمدید(توافق هسته‌ای با ایران) موافقت کنند، تضمین‌هایی مبنی بر اینکه آقای ترامپ قول دهد بنا به برخی دیگر از بهانه‌ها، توافق را پاره نکند، ارائه دهد.

آقای هوک، وکیل جمهوری‌خواه که درحال حاضر مدیر بخش سیاست‌گذاری وزارت خارجه است، به آنها گفت که این درخواست را به واشنگتن منتقل خواهد کرد. نگرانی دیپلمات‌های اروپایی این است که بی‌اعتنایی و تمسخر توافق از سوی ترامپ آنچنان عمیق است که او برای خارج شدن از آن دلایل دیگری پیدا خواهد کرد. تیم امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا شامل رکس تیلرسون، وزیر خارجه، جیمز متیس، وزیر دفاع و ژنرال مک‌مستر، مشاور امنیت ملی تاکنون سه مرتبه با صحبت کردن با ترامپ، او را از پاره کردن توافق بازداشته‌اند. البته با هر ضرب‌الاجل درباره اعمال مجدد تحریم‌های ایران، مجاب کردن ترامپ به تعلیق تحریم‌های ایران و حفظ برجام سخت‌تر می‌شود.

اعمال مجدد تحریم‌ها از قبیل گذاشتن بانک مرکزی ایران در لیست سیاه، برای شرکت‌های اروپایی مشکلاتی جدی ایجاد خواهد کرد و احتمالا سبب تسریع در شکاف در اتحاد و ائتلاف فراآتلانتیک خواهد شد اما همانطور که دوبوویتز، مدیر اندیشکده به شدت ضدایرانی موسوم به «دفاع از دموکراسی‌ها» تاکید کرده، رئیس‌جمهور آمریکا امکان مرحله‌بندی کردن اعمال تحریم‌ها علیه ایران را دارد و با این روش، او می‌تواند به‌عنوان اهرمی برای دادن زمان بیشتر جهت کار روی حصول به توافق با اروپا درباره توافق جایگزین هسته‌ای با ایران استفاده کند.

او برای مثال می‌تواند تحریم‌هایی علیه بانک مرکزی ایران به دلیل حمایتش از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اعمال کند اما اجرای تحریم‌های ثانویه علیه شرکت‌های خارجی را که با بانک مرکزی ایران تعامل دارند تا ضرب‌الاجل بعدی ماه ژوئیه تعلیق کند. این روزنامه آمریکایی در پایان نوشت، برای اروپایی‌هایی که اغلب از توافق(برجام) خرسند هستند و هیچ فشار داخلی برای خروج از آن ندارند، میل و انگیزه کمی برای چنین کاری وجود دارد اما آنها احساس می‌کنند که چاره دیگری به جز همراه شدن با آن ندارند. یک دیپلمات این وضعیت را با راضی نگه‌داشتن و شوخ طبعی کردن با یک فامیل عصبانی قیاس کرد؛ فامیلی که اقامتگاه تعطیلات خانوادگی را در کنترل خود دارد و در فواصل معین، به سوزاندن این اقامتگاه تهدید می‌کند.

تردید نفیو نسبت به تغییر موضع ترامپ
از سوی دیگر ریچارد نفیو، معمار تحریم‎های ضد ایرانی آمریکا در گفت‌وگویی درباره سند جدید وزارت خارجه این کشور مبنی بر ملایم شدن رویکرد واشنگتن درقبال برجام ابراز تردید کرد ولی همزمان احتمال مذاکره درباره توافقی فراگیرتر را نیز رد نکرد.

عضو سابق تیم مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای با ایران در مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر، درباره اینکه آیا اسناد جدید افشا شده از سوی وزارت خارجه آمریکا بیانگر آن است که شیب سنگ‌اندازی‌های واشنگتن در قبال توافق‌هسته‌ای ایران ملایم‌تر شده است و چرخشی در سیاست ترامپ درباره برجام محسوب می‌شود، گفت: «ترجیح می‌دهم در ارزیابی این دستورالعمل وزارت خارجه آمریکا، خیلی محتاط برخورد کنم. با توجه به تجربه‌هایم، این سند شباهت زیادی به آنچه مقامات وزارت خارجه در حالت کلی می‌نویسند، دارد. اینها اغلب انعکاس دقیقی از آنچه رئیس‌جمهورها می‌گویند ارائه نداده و در عوض، از زبانی دیپلماتیک و لحنی نرم‌تر استفاده می‌کنند.»

نفیو افزود:« بنابراین، این (سند) ممکن است هیچ معنایی نداشته باشد. حتی اگر این سند نشان‌دهنده موضع متفاوتی از وزارت خارجه آمریکا باشد که شک دارم این‌چنین باشد، لزوما نشان‌دهنده این نیست که تصمیمی از جانب رئیس‌جمهوری است. مقامات وزارت‌خارجه به کنار، دیدگاه‌های شخص وی درباره این موضوع چنان متفاوت از دیدگاه اغلب مشاوران عالی‌رتبه‌اش هست که آنچه ایشان فکر می‌کنند و می‌نویسند ممکن است بی‌اهمیت جلوه کند.»