موج احتیاط خرید و فروش در بازار بورس

علی صالحی | شاخص کل بورس تهران روز گذشته با ثبت رشد ۱۱۴۸ واحدی (معادل ۳۸/ ۰ درصد) به عدد ۳۰۳ هزار و ۹۴۳ واحد رسید. جلوه احتیاط و عدم ورود پول‌های بزرگ به معاملات روزانه بازار سهام این روز‌ها به بزرگ‌ترین عامل کم‌نوسانی شاخص کل در محدوده ۳۰۰ هزار واحدی تبدیل شده‌است.

امری که این بار نه از طریق کنترل معاملات توسط سهامداران بزرگ و بازارگردانان که از طریق کنترل ذهنی سرمایه‌گذاران درخصوص قرار گرفتن در تعادل فعلی به دست آمده، اما با کاهش نوسان‌های روزانه در مسیر فرسایشی قرار گرفته‌است.

معاملات دیروز بازار سهام با ثبت یک روند آرام رو به رشد شاخص کل همراه بود. اتفاقی که طی روز‌های گذشته و در مسیر مثبت حضور تقاضا تکرار نشده بود.

اگرچه عدم تمایل به عرضه‌های سنگین پس از ثبت روند رو به رشد قیمت‌ها یک نکته مثبت به‌شمار می‌آید، اما تقویت نشدن تقاضا در سوی دیگر حاکی از دست به عصا بودن فعالان بورسی و حرکت مبتنی بر احتیاط آن‌ها در محدوده‌های مثبت است. از ۳۲۷ نماد معاملاتی بورسی در روز گذشته، قیمت پایانی ۲۰۴ نماد مثبت و قیمت پایانی ۱۱۹ نماد منفی بود.

زمانی که بیش از ۶۰ درصد از سهام بورسی قیمت پایانی مثبت را به ثبت رسانده‌اند، اما شاخص کل حرکت بسیار کندی را تجربه می‌کند، می‌توان به این نتیجه رسید که تقاضای قدرتمندی پشت سهام بورسی و به‌خصوص سهام شرکت‌های بزرگ نیست.

صرفا واکنش به قیمت‌های افت کرده و نبود فروشندگان بزرگ در این سطوح، قیمت‌ها را در بازه مثبت نگه داشته‌است. از سوی دیگر در پایان معاملات روزانه ۷۶ نماد بورسی در صف خریدی به ارزش مجموع ۱۴۹ میلیارد تومان قرار داشتند.

اگر چند نماد اصلی با صف‌های سنگین‌تر نظیر «کویر»، «فروس» و «غنوش» را از این دسته جدا کنیم، میانگین ارزش صف‌های خرید در نماد‌های باقیمانده به کمتر از ۵/ ۱ میلیارد تومان می‌رسد که حاکی از شکننده بودن تقاضا در نماد‌های پرطرفدار روز گذشته است. یکی از نکات جالب توجه، میل سهامداران به تقاضا در سهامی است که رشد‌های معناداری را در زمان کوتاه تجربه کرده‌اند.

حفظ صف‌های خرید در نماد‌های «کویر» و «غنوش» باوجود ثبت رشد‌های ۸۳درصدی و ۶۱ درصدی در ۱۴ روز کاری گذشته نشان می‌دهد جریان نقدینگی و قرار گرفتن در مسیر صعودی در بازار کم‌رمق فعلی تا چه اندازه در حفظ تقاضا موثر است. موضوعی که به نحوی رفتار توده‌ای را در ابعاد کوچک‌تر تایید می‌کند.

در نقطه مقابل تنها ۱۰ نماد بورسی در پایان ساعات معاملاتی صف فروشی به ارزش ۶/ ۱۹ میلیارد تومان داشتند که بار اصلی صف‌های فروش بر دوش نماد «حفاری» بود که نشان از رقیق بودن صف‌های فروش و عدم تمایل فروشندگان به عرضه در سطوح فعلی قیمت‌ها و در کلیت بازار دارد.

محدوده ذهنی شاخص کل
نگاهی به روند شاخص کل در یک ماه اخیر نشان می‌دهد این نماگر اصلی بورس تهران طی ۱۶ روز کاری و در بازه زمانی یک‌ماهه، در کانال ۳۱۰-۳۰۰ هزار واحدی همواره در نوسان بوده‌است. پس از سقوط هولناک ۱۰۸۹۲ واحدی شاخص کل (معادل ۴/ ۳ درصد) در روز ۲۳ مهرماه و ورود شاخص کل به زیر ۳۱۰ هزار واحد، بسیاری از سرمایه‌گذاران بورسی با ترس زیادی مواجه شدند که این امر منجر به شکل‌گیری موج‌های احتیاطی در زمینه خرید و فروش آن‌ها شد.

اما حمایت‌های بنیادی سهام شرکت‌های بزرگ‌تر بورسی که اجازه ریزش هرچه بیشتر قیمت‌ها را در این نماد‌های شاخص‌ساز نمی‌داد، در کنار کاهش معنادار جریان معاملات روزانه و همزمان با آن افت هیجان معاملاتی، نوسان شاخص کل را در محدوده ذکر شده رقم زد به نحوی که رشد قیمت‌ها و حمله چندباره شاخص به سطح ۳۱۰ هزار واحدی همواره با عرضه‌های زیاد و اصلاح همراه بود.

در سطوح ۳۰۰ هزار واحدی نیز حضور تقاضای معنادار برای سهام بورسی از شکست این سطح روانی جلوگیری کرده‌است. اما با تکرار چند باره این روند شاهد شکل‌گیری روند فرسایشی شاخص کل و محدود شدن بازه نوسان این نماگر اصلی بورسی در روز‌های اخیر هستیم.

نکته‌ای که نباید از آن غافل شد این است که در بازه زمانی یاد شده و با کاهش ارزش معاملات، همزمان با تکرار روند فرسایشی شاخص کل، مسیر شاخص کل هم‌وزن صعودی است که سیگنال خروج تدریجی نقدینگی از سهام بزرگ و تزریق آن به سهام گروه‌ها و صنایع کوچک‌تر را در شرایط فعلی گوشزد می‌کند.

جریان نقدینگی به سمت خودرویی‌ها؟
گروه خودرویی طی روز‌های اخیر همواره به‌عنوان برترین صنعت بورسی به لحاظ حجم و ارزش معاملات روزانه شناخته شده‌است. این برتری پس از بخشنامه بانک مرکزی مبنی بر عدم اجازه به بانک‌ها برای افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها و واکنش منفی فعالان بورسی به این اتفاق، پررنگ‌تر نیز شده و دوقلوی بانکی-خودرویی شکل گرفته را تبدیل به تک‌صنعت برتر بورسی (خودرو و ساخت قطعات) کرده است.

شاخص صنعت خودرو و ساخت قطعات طی ۱۴ روز کاری اخیر رشد ۸/ ۱۶ درصدی را به ثبت رسانده‌است. این اتفاق به معنای رشد روزانه ۱۱/ ۱ درصدی شاخص این صنعت در مدت یادشده است. بحث داغ تجدید ارزیابی دارایی‌ها و افزایش سرمایه از این محل برای برخی شرکت‌های خودروساز بزرگ با پشتوانه دارایی‌های ثابت استهلاک‌ناپذیر (زمین) جذابیت‌های زیادی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کرده‌است. موضوعی که در نوسان قیمت سهام این شرکت‌ها کاملا به چشم می‌خورد.

از زمان رسیدن شاخص کل به کمترین سطح ۲ ماه اخیر و در گروه خودرو و ساخت قطعات، نماد‌های «خمحرکه»، «خودرو» و «ختراک» رشد بیش از ۲۰ درصدی قیمت را به ثبت رسانده‌اند و حضور نماد‌های «خساپا» و «خپارس» در این گروه با رشد نزدیک به ۱۴ درصدی قیمت نیز نشان‌دهنده اقبال سرمایه‌گذاران به نماد‌های این گروه و سرریز شدن جریان نقدینگی آزاد شده در بازار به این بخش از تالار شیشه‌ای است.

نوسان‌گیری حقوقی‌ها
یکی از نکات مهم و قابل‌توجه در جابه‌جایی‌های اخیر و دست به دست شدن سهام، حضور سهامداران حقوقی در نقش نوسان‌گیر بزرگ است. روز یکشنبه و با افزایش فشار فروش در نماد «خودرو»، سهامداران حقوقی در نقش حامی بیشترین میزان تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی را با خالص حمایت ۱/ ۸ میلیارد تومانی به ثبت رساندند، اما روز گذشته، تشکیل صف خرید در سهام شرکت ایران خودرو با عرضه‌های زیاد سهامداران حقوقی همراه بود، به نحوی که حقوقی‌ها در این نماد تغییر رفتار ۱۸۰ درجه‌ای نسبت به روز یکشنبه را به ثبت رساندند و با خالص فروش ۳/ ۹ میلیارد تومانی، این‌بار در نقش عرضه‌کننده ظاهر شدند.

تداوم روند حمایتی سهامداران حقوقی در نماد «ونوین» طی سه روز ابتدایی هفته و قرار گرفتن این نماد در میان سه نماد اول بورسی از این منظر نیز از نکات جالب توجه رفتار حقوقی‌ها در روز‌های اخیر است.

شروع ضعیف بازار‌های جهانی
اگرچه نوسان‌های شاخص کل روز به روز محدودتر می‌شود، اما همان‌طور که در قسمت‌های قبل اشاره شد، پشتوانه بنیادی بسیاری از سهام شاخص‌ساز با محوریت کالایی و مواد خام و نیمه آماده از سقوط قیمت‌ها در این نماد‌ها جلوگیری می‌کند.

در چنین شرایطی بروز یک شوک مثبت در بازار‌های جهانی در بازه زمانی کوتاه‌مدت و ثبات قیمت‌ها و حفظ سطوح فعلی برای تجربه رشد تدریجی قیمت‌ها در بازه زمانی میان‌مدت اتفاق مثبتی است که می‌تواند بهانه شاخص کل برای رهایی از کانال کنونی و حرکت در مسیر صعودی باشد.

در همین راستا برقراری آرامش نسبی در بازار‌های جهانی تحت تاثیر توافق شفاهی و ضمنی آمریکا و چین و بروز نشانه‌هایی از کاهش ترس در فعالان اقتصادی، یک لنگر ثبات در این بازار‌ها به‌شمار می‌آید. افزایش نرخ بهره اوراق قرضه بلندمدت و مثبت شدن منحنی بازدهی واقعی (فاصله نرخ بهره ۱۰ ساله و سه ماهه اوراق قرضه آمریکا که یکی از علائم کاهش تهدید بحران رکود اقتصادی به‌شمار می‌آید) در کنار رکوردشکنی شاخص S&P، امکان تقویت تقاضا در بازار‌های کالایی را افزایش داده‌است.

اما از آنجا که هنوز بسیاری از کارشناسان به نقش سیاست‌گذاری فدرال رزرو در چنین تغییراتی معتقدند و بازار‌های کالایی فعالان حرفه‌ای‌تر با محوریت واقعی‌تری دارند، واکنش فعالان این بازار‌ها به تغییر روند شکل گرفته در بازار‌های مالی، نیازمند گذشت زمان بیشتری در محدوده ثبات است. هرچند در نظرسنجی‌های اخیر احتمال وقوع رکود فراگیر اقتصاد جهانی از محدوده ۷۵ درصد به محدوده ۴۵ درصد کاهش یافته است.

در همین راستا سخنرانی امروز رئیس‌جمهور آمریکا درباره روند مذاکرات تجاری با چین و بیان جزئیات احتمالی از تاریخ امضای توافق اولیه و نحوه تغییر یا تعدیل تعرفه‌های دوجانبه می‌تواند نقش موثری در جهت‌گیری بازار‌های کالایی داشته باشد.

از سوی دیگر روز چهارشنبه نیز جرومی پاول، رئیس فدرال‌رزرو آمریکا قرار است گزارشی درخصوص چشم‌انداز اقتصاد آمریکا و اقتصاد جهانی ارائه دهد. جهت‌گیری این گزارش و سیگنال‌های ارسالی توسط پاول نیز از اتفاقات مهمی است که بازار‌های کالایی چشم به راه آن هستند.