پالایشگاه بسازید

رضا زندی | چند قدم که جلوتر بیاییم، بازار نفت نگران‌مان می‌کند. ظرفیت قابل توجهی از صادرات نفت خام ایران و ونزوئلا به عنوان دو کشور دارنده ذخایر بزرگ نفت به خاطر تحریم امریکا از بازار بیرون رفته است. ظرفیت صادرات نفت خام لیبی هم به خاطر جنگ داخلی کامل نیست.

هر از گاهی نیجریه هم دچار مشکلات داخلی می‌شود. با این همه، قیمت نفت برنت بشکه‌ای ٦٠ دلار است. (عصر دیروز ٦٠ دلار و ٤٩ سنت). تقاضا برای نفت اوپک در سپتامبر گذشته ٣٠ میلیون و ٧٠٠ هزار بشکه بود و اوپک پیش‌بینی کرده است که تقاضا برای نفت کشور‌های این سازمان برای سال ٢٠٢٠ به حدود ٢٩ میلیون و ٦٠٠ هزار بشکه کاهش یابد.

٩٠٠ هزار بشکه کمتر از امسال. واقعیت کاهش تقاضا را بگذارید کنار افزایش تولید کشور‌های غیرعضو اوپک از جمله امریکا. آن وقت اوضاع بازار نفت برای تولیدکنندگان نفت که بودجه‌شان متکی به فروش نفت است، ترسناک می‌شود.

١- رقابت برای تصاحب بازار‌های نفتی به ویژه بازاری نظیر هند که صاحب خانه رشد تقاضا در سال‌های آینده است، جدی است. عربستان چند ماه پیش ٢٠ درصد سهام گروه پالایشی-پتروشیمی ریلاینس را خرید تا در قبالش بازاری ٧٠٠هزار بشکه‌ای برای نفت خام خود تضمین کند.

پنجشنبه گذشته هم هنگام سفر بن سلمان به امارات با این کشور خبر توافقی برای ساخت پالایشگاهی ١/٢ میلیارد بشکه‌ای در هند منتشر شد تا روزانه ٦٠٠ هزار بشکه از این دو کشور نفت بخرد. احتمالا نیمی از ظرفیت پالایشگاه را هم به هر که بخواهند می‌دهند. از جمله به افزایش تولید نفت آتی امریکا. بازی دقیقی است.

٢- ایران پیش از تحریم‌ها، روزانه ٥٠٠ هزار بشکه به هند نفت می‌فروخت. هند دومین مشتری نفتی ایران پس از چین بود. روسیه در هند سهام پالایشگاهی خریده است. حالا فرصت نیست تا بگویم هندی‌ها چند سال پیش پیشنهاد خرید نیمی از سهام پالایشگاه اسار را به ایران دادند، اما ایران در برزخ تصمیم‌گیری ماند.

که اگر می‌خرید برای ٤٠٠ هزار بشکه در روزش بازار تضمین شده داشت. حالا، اما شمارش معکوس برای از دست رفتن بازار هند برای نفت ایران به صدا درآمده است.

٣- تفاهم تجاری چین با امریکا که حاصل شود، وضعیت فروش نفت به چین هم سخت‌تر می‌شود. شرط امریکا برای تفاهم با چین، یکی هم خرید نفت از شرکت‌های امریکایی است. کره جنوبی و ژاپن هم در حال حاضر سهم خرید نفت‌شان از ایران را از کشور‌های دیگر تامین می‌کنند. بازار رو به کاهش اروپا هم همین طور.

معلوم نیست تحریم‌ها کی رفع شوند، اما همین حالا هم بازیابی بازار‌های نفت ایران به میزان قبل از تحریم‌ها ساده نیست.

٤- با شرایط موجود، کاهش وابستگی بودجه به نفت یک راه مقابله با سخت شدن بازیابی بازار‌های نفتی در آینده است. اما واقع‌بینانه‌اش این است که رابطه نفت و بودجه به این سادگی کاملا قطع نخواهد شد. پس برای تامین درآمد کشور چه باید کرد؟

یک راه می‌تواند سرمایه‌گذاری سریع در پالایشگاه‌سازی باشد. ایران فرآورده و بنزین را راحت‌تر می‌تواند بفروشد. حتی در شرایط تحریم. کشور‌های منطقه خودمان به فرآورده‌های نفتی نیاز دارند و مشتری‌مان خواهند بود. سواحل طولانی ایران، موقعیت خوبی برای پالایشگاه‌سازی و صادرات فرآورده فراهم آورده است. تجربه ساخت پالایشگاه را هم داریم.

کشور اگر ضرورتش را دریابد، پولش را به هر طریق تامین می‌کند. طبق قانون دولت نمی‌تواند پالایشگاه بسازد. شاید لازم باشد، قانون اصلاح شود. این مسائل باید کارشناسی شود. شک نیست که برای مصرف داخلی معقول فرآورده‌ها هم باید جدی اندیشید تا هر چه تولید را افزایش می‌دهیم، مصرف نشود.

امروز اگر فکری برای فرآورش نفت خام ایران نشود، تحدید بازار‌های نفتی ایران فردا ممکن است نگران‌کننده باشد. لطفا چند قدم جلوتر بیایید و تصمیم بگیرید. این نوشته صرفا یک انذار است.