غلامحسین درویش‌خان؛ اسطوره موسیقی سنتی

رسول آبادیان | نام شخصیت هنرمندی، چون «غلامحسین درویش‌خان» ممکن است برای مردم عادی آشنا نباشد، اما در ذهنیت اهل موسیقی سنتی، یکی از اسطوره‌های بی‌چون و چراست. چهره‌های که در دوران قاجار به عنوان یکی از مبتکرترین نوازندگان و آهنگسازان عصر خود شناخته می‌شد و دامنه شهرتش تا اکنون امتداد یافته است.

نکته دردآوری که باید درباره درویش‌خان به آن آشاره کرد این است که او اولین قربانی ایرانی تصادف با اتومبیل است. خدمات فرهنگی درویش‌خان در امر موسیقی از سوی دیگر، به هنر سازسازی نیز می‌رسد به‌گونه‌ای که سه تار‌های ساخته شده توسط این هنرمند از مرغوب‌ترین ساز‌های ساخته شده در دوران خود هستند.

خبر خوب برای دوستداران موسیقی سنتی و هنر و شخصیت درویش‌خان این است که به تازگی رمانی با نام «درویش‌خان» که اثری عاشقانه درباره موسیقی به شمار می‌رود به قلم حسن هدایت منتشر شده است.

هدایت این رمان را با ذیل عبارت روایتی از زندگی استاد موسیقی ایران غلامحسین درویش‌خان تالیف کرده است.

گفتنی است که این رمان در سال ۱۳۹۵ تالیف شده و در آن از زبان راویان مختلفی از جمله قمر، فرزند درویش‌خان، ماژور اسماعیل‌خان از مسوولان بخش موزیک بریگارد قزاق در ایران عصر پهلوی اول و قاجار، واهاک طرطوسیان از ارامنه گرجستانی مهاجر به ایران و برخی دیگر از دوستان و اساتید درویش‌خان، شرحی از زندگی این موسیقیدان بزرگ ایرانی روایت شده است.

داستان این رمان از کودکی درویش‌خان و چگونگی نزدیکی او با موسیقی آغاز و تا پایان زندگی او ادامه می‌یابد. در شناخت بیشتر این نابغه موسیقی ایرانی باید گفت که او در نوازندگی اغلب ساز‌های دستی چیره و تکنیکی منحصر به فرد و در نواختن تار و سه تار تبحری دوچندان داشت.

او از مضرابی قوی و در عین حال شفاف برخوردار بود و زیرهایش پی‌درپی، شمرده و پخته بود و پنجه‌اش روی ساز نرم و لطیف حرکت می‌کرد. گفته می‌شود قدرت او در نوازندگی چنان بود که شنوندگان سازش از تعـجب، غالبا ساکت و خاموش می‌شدند

. استحکام و زیبایی آثارش، نشان از نبوغ سرشار و پشتوانه صحیح موسیقی کلاسیک در ذهن او داشت. درویش توانست فرم‌های موسیقی ایرانی را ابداع کند که از جمله آن‌ها می‌توان به تثبیت رنگ و ابداع درآمد و افزودن سیم ششم به تار اشاره کرد.

درویش در اواخر عمر کنسرت‌های زیادی نیز با حضور هنرمندانی چون، عارف قزوینی، حاجی‌خان ضرب‌گیر، حسین‌خان اسماعیل‌زاده، ابراهیم منصوری، رضا محجوبی و رکن‌الدین خان مختاری در گراند هتل اجرا کرد.

شمار شاگردان درویش‌خان بسیار بود، ولی تنها چند تن از آن‌ها به پیشرفت و شهرت رسیدند. او به شاگردانی که موفق به طی دوره مختلف درسش می‌شدند، نشانی به شکل تبرزین هدیه می‌کرد که از مس و نقره یا برای شاگردان سطوح عالی از جنس طلا بود.