روزهای سرنوشت ساز در تالارشیشه‌ای
معاملات بورس تهران در هفته گذشته در حالی پیگیری شد که فضای کلی بازار به شدت تحت تاثیر افت چشمگیر قیمت نفت قرار گرفت. در هفته گذشته اعلام شد که ایالات متحده قصد دارد برای اولین بار طی 40 سال گذشته، بر اندوخته طلای سیاه خود چوب حراج زده و در طرف عرضه بازارهای بین‌المللی نفت قرار گیرد.
این موضوع در کنار تقویت شاخص دلار و همچنین افزایش تولید نفت ایران در آینده‌ای نه چندان دور باعث شد که بهای نفت به پایین ترین رکوردهای خود در 11 سال گذشته برسد. این رخدادها برای تحت تاثیر قرار گرفتن بورس شکننده تهران کافی بود و در هفته‌ای که گذشت تالار حافظ شاهد از دست رفتن 727 واحد ارزشمند از ارتفاع دماسنج بازار بود. با افتی که در هفته گذشته برای شاخص کل رخ داد متوسط بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس از ابتدای سال تا کنون منفی شد تا بازدهی بازار سهام برای اولین بار در تاریخ فعالیت خود، در آستانه منفی شدن برای دو سال پیاپی قرار گیرد.
به نظر می‌رسد که تمام شرایط برای سنت شکنی شاخص کل آماده شده است. نگاهی به آمار تاریخی بورس نشان می‌دهد که این بازار هیچ‌گاه برای دو سال پیاپی سهامداران را متضرر نکرده است، اما این روزها به نظر می‌رسد این تجربه تاریخی امسال قابلیت تکرار ندارد. همچنین، سطح 61 هزار واحدی در صورت شکسته شدن، دماسنج بورس را به کمترین مقدار از اواخر تابستان 92 برمی‌گرداند که به معنای صفر شدن سودآوری در بورس طی بیش از 27 ماه است.
همان‌طور که اشاره شد، از طرفی بهای نفت به کمترین میزان خود در 11 سال گذشته رسیده است، لذا دولت به‌عنوان مهم‌ترین خریدار کالاها و مواد اولیه در طرف تقاضای کل اقتصاد دچار مشکل خواهد بود. از طرف دیگر، قیمت کالا در بازارهای جهانی رو‌به افول بیشتر گذاشته تا اغلب شرکت‌های بورسی مهم را از سودسازی بازدارد. همچنین امیدواری‌ها برای کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی رفته رفته رنگ می‌بازد و به نظر نمی رسد که در این شرایط بتوان هزینه فرصت پول را برای اقتصاد ایران کاهش داد.
به‌رغم اوضاع اسفباری که برای چشم انداز بورس تهران به وجود آمده است، هنوز نکات امیدوارکننده‌ای در فضای اقتصاد کلان یافت می‌شود.
پس از افت شدید بهای نفت در هفته گذشته، روند بازارهای جهانی نشان داد که این بار قصد ندارد قیمت نفت را به سرعت پایین ببرد. در حالی که در ابتدای هفته گذشته، نفت برنت در محدوده 33 تا 34 دلار معامله می‌شد، در انتهای هفته بهای آن تقریبا به 38 دلار نیز رسید.
در نتیجه شاید بتوان امیدوار بود که در کوتاه مدت دیگر خبری از افت‌های سرسام آور نباشد. نکته قابل توجه دیگری که این روزها نقل محافل اقتصادی شده، در نظر گرفتن نرخ تقریبا 3 هزار تومانی برای هر دلار در بودجه سال آینده است. هرچند این موضوع چندان با تصمیمات هیات دولتی که تیم اقتصادی‌اش قصد داشت به سرعت دلار را از بازاری چند نرخی و احتمالا پرمفسده به بازاری تک‌نرخی بدل کند، همخوان نیست، اما برای شرکت‌هایی از قبیل پتروشیمی‌ها که بخش مهمی از درآمدهای خود را از محل تسعیر ارز شناسایی می‌‌کنند، می‌تواند خبر جذابی باشد.
از طرف دیگر، خبرهای غیر‌رسمی حکایت از آن دارد که دولت برای سال آینده مبلغ اعتبارات هزینه‌های عمرانی را به‌طور چشمگیری افزایش داده است. هرچند امکان دارد این اعتبارات تامین نشوند، اما دست کم نشان از آن دارد که دولت اگر مجبور نباشد، چندان هم علاقه‌ای به انقباض مالی ندارد.
دریچه آمار معاملات
به این ترتیب، ریزش شدید قیمت در نمادهای پالایشگاهی در هفته گذشته چندان دور از ذهن نبود. بیشترین افت شاخص گروه‌های صنعتی در هفته گذشته به ترتیب به گروه‌های ساخت دستگاه‌های ارتباطی، زراعت و انتشار و چاپ اختصاص یافت که هریک به ترتیب با افت 23/ 21، 58/ 14 و 88/ 7 درصد مواجه شدند. اما با توجه به ناچیز بودن ارزش معاملات در این گروه‌های کوچک، می‌توان گفت تعداد سهامداران بیشتری در گروه‌های پالایشگاهی و خودرویی شاهد آب رفتن سرمایه‌های خود بودند. از لحاظ ارزش معاملات در هفته گذشته گروه‌های بانکی، محصولات شیمیایی و قند و شکر در صدر قرار گرفتند و به ترتیب با ارزش معاملات هفتگی 67، 37 و 37 میلیارد تومانی مواجه شدند.
نکته قابل توجه در ارزش سهم‌های دست به دست شده، قرار گرفتن گروه ابزار پزشکی با تک سهم آکنتور در کنار گروه‌های بزرگ بازار بود. این سهم که با برخی شایعات از یک ماه پیش وارد یک رالی صعودی قابل توجه شده است پس از قرار گرفتن اطلاعیه شفاف‌سازی شرکت در شبکه کدال در آخرین روز هفته نیز از حرکت نایستاد و همچنان به صعود خود ادامه داد. بر این اساس آکنتور پس از نماد وبملت، بیشترین ارزش معاملات هفتگی را در میان دیگر نمادهای بورسی به خود اختصاص داد.
همچنین طی معاملات هفته گذشته، دو میلیارد و 905 میلیون و 214 هزار ورقه بهادار به ارزش هزار و 248 میلیارد تومان و در 224 هزار و 172 نوبت در بورس و فرابورس دست به دست شد. از این میزان 358 میلیارد تومان (معادل 25 درصد از کل ارزش معاملات) به معاملات سهام خرد در بورس اختصاص یافت. همچنین سهم فرابورس از کل معاملات سهام و حق تقدم در هفته گذشته 166 میلیارد تومان بود. ارزش معاملات اوراق بدهی و عمده نیز به ترتیب به اندازه 417 و 358 میلیارد تومان رقم خورد.
همچنین گروه‌های فرآورده‌های نفتی (پالایشگاه‌ها)، بانک‌ها و موسسات اعتباری و خودرو و ساخت قطعات بیشترین اثر منفی را بر شاخص کل گذاشته و هریک به ترتیب دماسنج بازار را 214، 135 و 129 واحد تنزل دادند. در طرف دیگر نیز گروه مخابرات به اندازه 82 واحد از ریزش بیشتر شاخص جلوگیری کرد و به‌عنوان مثبت‌ترین گروه اثرگذار بر شاخص لقب گرفت. از میان نمادها نیز حکشتی، شپنا، شبندر و خودرو بیشترین تاثیر منفی و در طرف دیگر اخابر بیشترین تاثیر مثبت را برای شاخص کل رقم زدند.
