تاریخِ تعطیلی فوتبالِ جهان

تماشاگران فوتبال انگلیس و بیشتر نقاط جهان حالا علاوه بر مشکلات ناشی از همه‌گیری جهانی ویروس کرونا باید دوری از ورزش مورد علاقه‌شان را هم تحمل کنند.

فوتبال انگلیس دست‌کم تا ۳۰ آوریل به تعویق افتاده است و در سایر نقاط دنیا هم مشخص نیست که لیگ‌ها از چه زمانی دوباره برقرار می‌شوند.

اما این نخستین باری نیست که فوتبال انگلیس مدتی طولانی به اجبار معوق شده است.

جنگ، شرایط آب و هوایی و مسائل کارگری پیش از این موجب متوقف شدن فوتبال در انگلیس شده‌اند. این مطلب نگاهی دارد به دفعات قبلی که کرکره فوتبال انگلیس پایین کشیده شد.

"بازی در رقابت بزرگ‌تر"

فوتبال یکی از سرگرمی‌های محبوب سربازان در دوران جنگ جهانی اول بود

اولین وقفه طولانی در فوتبال انگلیس هم ضروری بود هم طولانی. ماجرا از اعلام جنگ بریتانیا به آلمان در ۴ اوت ۱۹۱۴ آغاز شد؛ تصمیمی که بی‌جنجال نبود.

سایر ورزش‌ها مانند راگبی و کریکت خیلی زود رقابت‌هایشان را لغو کرده بودند، اما مرغ فدراسیون فوتبال انگلیس یک پا داشت و تصمیم گرفته بود فصل ۱۵-۱۹۱۴ را ادامه دهد. در فضایی ترسناک -شبیه فضایی که پس از شیوع کرونا در باشگاه‌ها به وجود آمد- لغو بازی‌ها با تبعات گسترده مالی همراه بود.

دولت (با حمایت فدراسیون) تلاش کرد سوار موج محبوبیت فوتبال شود و آن را منبع بالقوه سربازگیری می‌دید، با پوستر‌های تبلیغاتی بین دو نیمه از بازیکنان و تماشاگران می‌خواست برای اعزام به جبهه ثبت نام کنند.

پس از اینکه مشخص شد سربازانی که از این طریق جذب شدند خیلی تعدادشان کم بوده، خیلی زود فضا ضد این ورزش شد و بسیاری از سیاستمداران، نشریات و چهره‌های برجسته‌ای مانند آرتور کانن دویل (خالق شرلوک هولمز) گفتند که ادامه مسابقات فوتبال یک حواس‌پرتی غیر ضروری است که به جنگ لطمه می‌زند.

در تلاشی دیگر برای جذب بازیکنان و نشان دادن فوتبال به عنوان حامی جنگ، "گردان فوتبالیست‌ها" در دسامبر ۱۹۱۴ ایجاد شد. پس از جذب صد‌ها بازیکن حرفه‌ای، مدتی بعد گردان دوم هم به راه افتاد. اشتیاق و حمایت هواداران در ادامه فصل کمتر شد و شمار افرادی که برای دیدن بازی‌ها به ورزشگاه می‌رفتند، افتی محسوس پیدا کرد و این موجب شد باشگاه‌ها وضعیت اسفباری پیدا کنند.

کمی پس از پایان فصل در آوریل ۱۹۱۵، فوتبال حرفه‌ای در غوغای جنگ گم شد. این ورزش تقریبا تعطیل شد، اما هرگز فراموش نشد و مردم آن را به چشم گریزگاهی در آن دوران تاریک نگاه می‌کردند. در کشور فوتبال آماتوری برقرار بود و فوتبال زنان هم رشد قابل توجهی پیدا کرد. در خارج از مرزها، سربازان هر وقت که فرصت پیدا می‌کردند، فوتبال بازی می‌کردند.

مشهورترین نمونه مسابقه افسانه‌ای کریسمس ۱۹۱۴ بود، زمانی که گروه‌هایی از سربازان آلمانی و متفقین در جبهه غربی، تفنگ‌ها را کنار گذاشتند و پا به توپ شدند. مثل هر چیز دیگر در دنیای آن روزگار، فوتبال هم از جنگ بشدت آسیب دید. خیلی از افرادی که فوتبال حرفه‌ای را رها کرده بودند از جنگ بازنگشتند و بسیاری هم با زخم‌هایی عمیق از آن تجربه وحشتناک راهی خانه‌هایشان شدند.

شرایط هرچه که بود از نیاز به فوتبال و به طور کلی ورزش کاسته نشده بود. فوتبال از فصل ۲۰-۱۹۱۹ بازگشت و فرصتی پیدا شد تا مردم با فریاد کشیدن در ورزشگاه‌ها به زندگی عادی بازگردند.

"بازی مردم"

فوتبال انگلیس در دوران جنگ جهانی دوم ادامه یافت، اما با لیگ‌های منطقه‌ای دوران جنگ و کاهش قابل توجه در جمعیت هواداران

جنگ جهانی دوم داستان دیگری داشت و این بار فدراسیون فوتبال انگلیس خیلی زود وارد عمل شد؛ در واقع فصل ۴۰-۱۹۳۹ تنها پس از برگزاری سه بازی لغو شد. چاره دیگری هم نبود. به دلیل خطر حمله هوایی دولت مسافرت‌ها را محدود کرده و تمام مکان‌های تجمع از جمله ورزشگاه‌ها بسته شده بودند.

این قضیه موجب شد مسابقات غیررسمی بین منطقه‌های مختلف راه بیفتد. این مسابقات "لیگ‌های دوران جنگ" نام گرفت و، چون به نظر می‌رسید تاثیر مثبتی روی سلامت و تندرستی مردم دارند، تعدادی از این مسابقه‌ها از بی‌بی‌سی پخش شدند.

برخلاف جنگ اول جهانی این بار رقابت‌های حذفی برقرار بود و فینال‌های آن تا ۵۰۰۰۰ نفر را به ورزشگاه می‌کشاند. دراین دوران برگزاری لیگ‌های منطقه‌ای بدون جنجال و مخالف نبودند. مسابقاتی که بسیاری مواقع غیرقابل پیش‌بینی از آب در‌می‌آمدند و منتقدان عقیده داشتند سبک برگزاری آن مطبوع نیست.

از سوی دیگر اختلافاتی هم بین لیگ فوتبال و باشگاه‌ها به وجود آمد که در مهم‌ترین مورد تیم‌های برجسته لندنی از لیگ ۴۲-۱۹۴۱ کنار کشیدند تا مسابقات خودشان را انجام دهند.

خیلی از تماشاگران هم به دلیل استفاده از بازیکنان مهمان از فوتبال دلزده شدند؛ سیستمی که به بازیکنان اجازه می‌داد جای کسانی را که به سربازی رفته بودند پر کنند، اما این جا‌های خالی اغلب با افرادی پر می‌شد که یک هفته در این تیم بازی می‌کردند و هفته بعد در تیمی دیگر.

با تمام این اوصاف، برگزاری مسابقات فوتبال از بسیاری جهات تاثیر‌های مثبتی نیز داشت و در آن دوران به مردم کمک کرد از آن به عنوان عنصری کلیدی برای انسجام و تقویت هویت بریتانیایی استفاده کنند.

متیو تیلور، استاد فرهنگ و ورزش دانشگاه دمانفورد می‌گوید: "در دوره موسوم به 'جنگ مردم' این ایده که فوتبال نقش محوری در زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم بریتانیا دارد، برای اولین بار شروع به شکل گرفتن کرد. "

جنگ دوم جهانی رسما در ۲ سپتامبر ۱۹۴۵ تمام و لیگ فوتبال در فصل ۴۷-۱۹۴۶ آغاز شد، اما این مسابقات نتوانست نقش چندانی در بازگرداندن زندگی عادی برای مردمی بازی کند که از شرایط سخت زندگی به ستوه آمده بودند.

پایان در ژوئن

آب و هوای بریتانیا یکی از عواملی بود که برای فوتبال انگلیس در سال ۱۹۴۷ دردسرساز شد

سال ۱۹۴۷ شرایطی و مشکلاتی در فوتبال انگلیس پیش آمد که تفاوت خیلی زیادی با دوران شیوع ویروس کرونا نداشت. دولت بریتانیا که به دلیل هزینه‌های جنگ تقریبا ورشکسته بود، در آستانه شروع بحران سوخت و در حالی که نیاز فوری به بهبود ساختار‌ها وجود داشت، بشدت نیازمند افزایش بهره‌وری کارگران بود. یکی از راه‌های رسیدن به این هدف تعطیلی مسابقات ورزشی وسط هفته از ماه مارس بود.

در حالی که گزینه‌های جایگزین چندانی وجود نداشت، فوتبال هم مانند سایر ورزش‌ها خیلی زود با بحران مواجه شد. فدراسیون فوتبال انگلیس در حالی باید برای ادامه مسابقات برنامه‌ریزی می‌کرد که تا آن زمان هم به دلیل زمستانی جانفرسا که همراه با بارش برف سنگین و یخبندان بود، روز‌های زیادی را از دست داده بود.

قبل از مطرح شدن درخواست دولت، مسابقات لیگ در هفت هفته پیاپی (در تعطیلات آخر هفته) به دلیل شرایط بد آب و هوایی لغو شده بود و تمام کردن به موقع لیگ تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسید.

شرایط جدید دو راه را پیش مسئولان فوتبال انگلیس می‌گذاشت: یا لیگ را همان موقع تمام کنند و بر اساس جایگاه تیم‌ها در آن زمان جایزه دهند یا این که طول برگزاری مسابقات تمدید شود؛ چالشی که در حال حاضر هم پیش روی مسئولان فوتبال انگلیس قرار دارد.

آن زمان گزینه دوم را انتخاب کردند و تصمیم گرفتند مسابقات تا ژوئن ادامه پیدا کند.

وقتی این تصمیم گرفته می‌شد، ولورهمپتون با چهار امتیاز اختلاف و یک بازی کمتر صدرنشین دسته اول فوتبال انگلیس بود. تیم دوم لیورپول بود و بلک‌پول هم با چهار امتیاز کمتر از لیورپول در جایگاه سوم قرار داشت. استوک هم با فاصله کمی در تعقیب آن‌ها بود.

در ماه‌های آینده و در حالتی که تیم‌ها مجبور بودند تقریبا در هر فرصت ممکن بازی کنند، سه تیم در کورس قهرمانی قرار گرفتند: ولورهمپتون، لیورپول و استوک که فاصله‌شان فقط یک امتیاز بود.

اگر ولورهمپتون مقابل لیورپول برنده می‌شد، قهرمان بود، اما شکست ۱-۲ مقابل قرمزها، صدر جدول را به حریف داد. تکلیف قهرمانی به بازی دو هفته بعد استوک مقابل شفیلد یونایتد نیز بستگی داشت. استوک بازی آخر را باخت و لیورپول در حالی قهرمان شد که فقط ۷۰ روز بعد باید دفاع از عنوانش را شروع می‌کرد.

"یخبندان بزرگ"

یخبندان بزرگ سال ۱۹۶۳ برنامه بازی‌های لیگ فوتبال انگلیس را نابود کرد

زمستان فصل ۳-۱۹۶۲ سردترین زمستان انگلیس از زمان ثبت دمای هوا (۱۷۴۰) تا آن زمان بود. ژانویه ۱۹۶۳ نیز به سردترین ماه قرن گذشته بریتانیا تبدیل شد. از اواخر دسامبر تا مارس در این کشور شش متر برف بارید و در دمایی که تا منفی بیست درجه سانتیگراد می‌رسید، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها یخ زدند.

طبیعتا این شرایط به ورزش‌هایی مانند راگبی و اسب‌دوانی هم لطمه زد و تعدادی از مسابقات فوتبال هم به تعویق افتاد. جام حذفی فوتبال انگلیس بخصوص شدیدا لطمه خورد. دور سوم که قرار بود از ۵ ژانویه آغاز شود با ۶۶ روز تاخیر به ۱۱ مارس افتاد و در مجموع هم ۲۶۱ بازی به تعویق افتاد.

در این یخبندان بود که رکورد تعویق یک بازی در فوتبال بریتانیا شکسته شد: در جام حذفی اسکاتلند بازی ایردری و استرانرییر قبل از برگزاری، ۳۳ بار لغو شد. در حالی که باشگاه‌ها وقفه‌ای ۷۰ روزه بین بازی‌هایشان داشتند، برخی از آن‌ها برای تمرین راهی نواحی گرم‌تر شدند مثل چلسی که در مالت اردو زد.

بعضی دیگر هم به مناطقی سفر کردند که می‌شد در آن‌ها بازی کرد؛ برای مثال منچستر یونایتد و کاونتری در ایرلند بازی دوستانه برگزار کردند. بعضی‌ها هم خلاقیت‌شان گل کرد؛ مثل هلیفاکس که ورزشگاهش را به روی عموم گشود تا در آن اسکیت روی یخ بازی کنند.

اما سرانجام که بازی‌ها از سر گرفته شد اورتون با قهرمانی در لیگ توانست اولین عنوانش پس از جنگ را تصاحب کند. منچستر یونایتد نیز با قهرمانی در جام حذفی به اولین جام پس از فاجعه مونیخ (۵ سال قبل) دست یافت.

بخشی از تاریخ در ایتالیا تکرار می‌شود؟

تعویق یا لغو طولانی مدت مسابقات فوتبال محدود به انگلیس نیست. از معروف‌ترین نمونه‌ها می‌توان به ماجرایی که بیش از یک قرن پیش در ایتالیا رخ داد، اشاره کرد. اتفاقی که شاید بتوان آن را مشابه وضع کنونی فوتبال این کشور دانست و هنوز هم در خاطره هواداران لاتزیوی مدرن باقی مانده است.

فوتبال ایتالیا در آن دوره ساختاری متفاوت داشت و برای تعیین قهرمان ایتالیا مسابقه‌ای بین قهرمان شمال و قهرمان جنوب برگزار می‌شد. زمانی که ایتالیا درگیر جنگ جهانی اول شد، لاتزیو قهرمان جنوب شده بود، اما هنوز یک بازی مانده بود تا قهرمان شمال مشخص شود؛ جایی که جنوا بالاتر از تورینو، اینترناسیوناله و میلان قرار داشت.

پس از چهار سال لغو بازی‌ها در دوران جنگ، جام قهرمانی بدون برگزاری بازی به جنوا داده شد. مشخص نشد که جنوا دقیقا چه زمانی جام را گرفت، اما هرچه که بود آن زمان لاتزیو در فرم فوق‌العاده‌ای قرار داشت و به احتمال فراوان جام را تصاحب می‌کرد.

حالا هم لاتزیو فقط یک امتیاز با یوونتوس، صدرنشین سری‌آ فوتبال ایتالیا فاصله دارد و احتمالا بدترین کابوس هواداران این تیم این است که بازهم نقشی در اهدای جام نداشته باشند.