عکس؛ سفر به ایران قدیم؛ مادرتمدن ری کجاست؟ محله‌ای باستانی با تاریخی کهن
صفائیه را باید مادر تمدن ری نامید. این نامی است که بیشتر ری پژوهان روی آن اتفاق‌نظر دارند. محدوده‌ای که این روزها به‌عنوان محله صفائیه شناخته می‌شود ترکیبی از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی و چشم‌اندازهای طبیعی است که به این محله هویت بخشیده‌اند.
«صفائیه را نه‌تنها باید قدیمی‌ترین محله تهران بلکه می‌توان به آن لقب قدیمی‌ترین محله کشور را داد.» «سید محسن ماجدی»، ری پژوه، با بیان این مطلب حرف هایش را اینگونه ادامه می دهد: چشمه‌علی مهم‌ترین بخش از صفائیه را تشکیل می‌دهد و بسیاری محله صفائیه را نیز به نام محله چشمه علی می‌شناسند.»
نخستین نشانه‌های شهرنشینی در چشمه‌علی، دربرگیرندهٔ تپهٔ باستانی، برج و باروهای کهن ری و چشمهٔ زیرزمینی است و همه این‌ها نشان از قدمت دیرینه این مکان دارد. کهن‌ترین نشانه‌های تمدن در این محله به کاوش‌های اریک اشمیت برمی‌گردد که بین سال‌های ۱۳۱۳ و ۱۳۱۵ انجام و نشانه‌هایی پیدا شد که به آغاز هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد و در کاوش‌های بعدی نشانه‌هایی از دوره‌های نوسنگی دیده شد.
این ری پژوه می‌گوید: «تاریخچه شکل‌گیری محله صفائیه (چشمه‌علی) به دوران باستان بازمی‌گردد و با آب چشمه گره خورده است. این چشمه از دل کوه می‌جوشد و از هزاران سال پیش منبع حیات و آبادانی این منطقه بوده و اولین ساکنان را به خود جذب کرده است. وجود چشمه و زمین‌های حاصلخیز، این منطقه را به محل مناسبی برای زندگی و کشاورزی تبدیل کرده بود. اینکه چرا این محله به صفائیه معروف شد به حضور حاج میرزا صفا برمی‌گردد. میرزا حسین سپهسالار مشهور به مشیرالدوله در دوره سفارت خود در استانبول به عارفی مشهور و درویشی به نام حاجی میرزا صفا علاقه‌مند شد و او را به تهران آورد. وقتی حاجی میرزا صفا در سال ۱۲۹۱ شمسی در تهران فوت کرد مشیرالدوله او را در محل به خاک سپرد. شهرت این محله به «صفائیه» هم به دلیل ارج نهادن به شخصیت «حاج میرزا صفا» و البته برگرفته از نام اوست.»
صفائیه در دوران قاجار به دلیل علاقه فتحعلی شاه به چشمه‌علی رونق زیادی گرفت. ساخت کاخ و سنگ‌نگاره‌ها که هنوز باقی است نشان از شکوه آن روزگار دارد. به‌خصوص که به‌واسطه باغی باطراوات در اطراف چشمه‌علی که بخش وسیعی از صفائیه را احاطه کرده بود محلی برای تفریح و گردش اهالی ری بود.
منبع: همشهری
