عمیق‌ترین حفاری تاریخ؛ دانشمندان به مرز گوشته زمین رسیدند!
در مأموریتی رکوردشکن، پژوهشگران موفق شدند عمیق‌ترین نمونه‌ی سنگی استخراج‌شده از زمین را به دست آورند و به مرز گوشته نزدیک شوند؛ دستاوردی که فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای مطالعه‌ی ترکیب و فرآیندهای ژرف‌ترین لایه‌ی سنگی سیاره‌ی ما فراهم می‌کند.
گوشته زمین که بین پوسته‌ی سنگی و هسته‌ی مذاب بیرونی زمین قرار دارد، ۷۰ درصد جرم و ۸۴ درصد حجم زمین را تشکیل می‌دهد. اما با وجود نقش عظیمی که در فرآیندهای زمین‌شناختی ایفا می‌کند، دانشمندان هرگز نتوانسته‌اند مستقیماً از سنگ‌های این لایه‌ی فوق‌العاده مهم نمونه‌برداری کنند.
این مسئله کاملاً قابل درک است، مخصوصاً اگر در نظر داشته باشید که ضخامت پوسته‌ی زمین به طور متوسط بین ۱۴ تا ۱۹ کیلومتر (۹ تا ۱۲ مایل) است. خوشبختانه در برخی نقاط دنیا، این ضخامت کمتر است و گسل‌ها باعث می‌شوند گوشته از میان شکاف‌ها قابل دسترس شود. یکی از این مناطق، رشته‌کوه میان‌اقیانوسی آتلانتیک، به‌ویژه در نزدیکی کوه زیرآبی آتلانتیس مسیف (Atlantis Massif) است.
در بخش جنوبی آن منطقه‌ای به نام شهر گمشده (Lost City) قرار دارد؛ یک میدان آبفشان‌های گرمابی که مایعات خروجی آن بسیار قلیایی و سرشار از هیدروژن، متان و دیگر ترکیبات کربنی است. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که این منطقه نامزدی جذاب برای بررسی چگونگی شکل‌گیری حیات اولیه در زمین باشد. افزون بر این، در اینجا سنگ‌های گوشته‌ای وجود دارند که با آب دریا وارد واکنشی به نام «سرپانتینیزاسیون» می‌شوند؛ فرآیندی که ساختار سنگ را تغییر داده و به آن ظاهری سبزرنگ و شبیه مرمر می‌دهد.
در ماه مه ۲۰۲۳، ۸۰۰ متر دورتر از این میدان، اعضای برنامه‌ی بین‌المللی اکتشاف اقیانوسی (IODP) با استفاده از کشتی تحقیقاتی JOIDES Resolution به طول ۴۷۰ فوت که توسط بنیاد ملی علوم آمریکا اجاره شده بود موفق شدند عمیق‌ترین نمونه‌ی به‌دست‌آمده از گوشته زمین را استخراج کنند، اگر چه هدف اصلی این مأموریت رکوردشکن، حفاری تا این عمق نبود.
جوهان لیسنبرگ، پترولوژیست دانشگاه کاردیف و یکی از نویسندگان مقاله، گفت:«ما فقط برنامه‌ریزی کرده بودیم که تا عمق ۲۰۰ متری حفاری کنیم، چون پیش از این کسی نتوانسته بود در سنگ‌های گوشته به عمق بیشتری برسد؛ حفاری آن‌قدر آسان پیش رفت که سرعت پیشروی سه برابر سریع‌تر از حد معمول بود. در نهایت، تیم توانست تا عمق خیره‌کننده‌ی ۱۲۶۸ متری حفاری کند و تنها به دلیل محدود بودن زمان عملیاتی، مأموریت متوقف شد.»
اندرو مک‌کِیگ، یکی دیگر از نویسندگان مقاله و از دانشگاه لیدز، توضیح داد که براساس تحلیل اولیه، ترکیب این هسته حاوی گونه‌ای از پریدوتیت به نام «هارزبورژیت» است که در اثر ذوب نسبی سنگ گوشته شکل می‌گیرد. همچنین این نمونه شامل سنگ‌هایی به نام «گابرو» بود که سنگ‌های آذرین دانه‌درشت محسوب می‌شوند. هر دوی این سنگ‌ها در ادامه با آب دریا واکنش شیمیایی داده و ترکیب خود را تغییر داده‌اند.
هرچند این هسته فرصت بی‌سابقه‌ای برای شناخت بیشتر از گوشته و زیرلایه‌ی زمین‌شناختی شهر گمشده فراهم کرده است، اما این مأموریت موفق نشد «چالش بزرگ» عبور از ناپیوستگی موهوروویچیچ را به سرانجام برساند. ناپیوستگی موهوروویچیچ، یا به اختصار «موهو»، مرزی است که به عنوان مرز واقعی میان پوسته و گوشته‌ی دست‌نخورده شناخته می‌شود.
مأموریت‌های آینده ممکن است به اکتشاف در این منطقه‌ی نزدیک به آتلانتیس مسیف ادامه دهند، اما متأسفانه این مأموریت‌ها دیگر شامل کشتی JOIDES Resolution نخواهند بود؛ زیرا بنیاد ملی علوم آمریکا تصمیم گرفته است تأمین مالی حفاری‌های بعد از سال ۲۰۲۴ را متوقف کند, یعنی درست زمانی که دانشمندان در آستانه‌ی ورود به ژرف‌ترین لایه‌ی زمین قرار گرفته‌اند، آینده‌ی چنین مأموریت‌هایی اکنون در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.
منبع: خبرآنلاین
