فرق دمنوش، جوشانده، عرقیات و اسانس چیست و کدام بهتر است؟

هنگامی که به دنبال کسب اطلاعاتی درباره‌ی خواص گیاهان دارویی هستید، بی‌شک این سؤال برایتان پیش می‌آید که این فرآورده‌ها چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. برای مثال ممکن است این تصور پیش آید که اگر دو محصول از یک گیاه گرفته می‌شوند، باید خواص یکسانی نیز داشته باشند. اما واقعیت این است که روش‌های مختلف تهیه و فرآوری، تأثیر چشم‌گیری بر نوع مواد استخراج‌شده از گیاه و در نتیجه، کارایی درمانی آن دارند.

گیاهان دارویی را می توان بنا به نوع گیاه، نوع ماده موثره، مقاومت مواد در برابر حرارت و … به اشکال گوناگون مصرف نمود. برای مثال جهت بهره مندی از تاثیر مطلوب از یک گیاه، باید از دم کرده آن استفاده کرد، در حالی که برای اثری متفاوت از همان گیاه، ممکن است جوشانده آن گیاه مورد نیاز باشد. بر خلاف باورعامه، دمنوش با جوشانده متفاوت می باشد.

دمنوش

دمنوش با افزودن مقداری از گیاه مورد نظر به آب جوش تهیه می‌شود.

دمنوش گیاهی یا همان چای گیاهی، نوعی نوشیدنی گرم است که از خیساندن اجزای مختلف گیاهان دارویی مانند گل، برگ، ساقه، ریشه، دانه یا پوست میوه در آب داغ به دست می‌آید. این اجزا می‌توانند به صورت خشک یا تازه مورد استفاده قرار گیرند. برای تهیه دمنوش، نخست بخش مورد نظر از گیاه را به قطعات کوچکتر خرد کرده و درون آب جوش می‌ریزند. سپس به مدت ۳ تا ۵ دقیقه آن را در ظرفی شیشه‌ای یا چینی که درپوش دارد قرار می‌دهند تا به‌آرامی عصاره‌ی مواد گیاهی وارد آب شود. پس از دم کشیدن، دمنوش از صافی عبور داده شده و آماده مصرف است.

جوشانده

اما این در حالی است که در روش جوشانده لازم است گیاه مقداری در آب بماند و بر روی حرارت مستقیم قرار گیرید تا بجوشد. جوشانده گیاهان خواص و عطر بوی بیشتری نسبت به انواع دمنوش و عرقیات دارد.

جوشانده نوعی نوشیدنی دارویی است که از حرارت دادن مستقیم گیاه دارویی همراه با آب در مدت‌زمان معین تهیه می‌شود. در این روش، گیاه معمولاً به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه با آب سرد یا گرم روی حرارت ملایم جوشانده می‌شود. این فرایند باعث آزاد شدن ترکیبات مؤثر گیاه در آب می‌گردد و معمولاً نسبت به دمنوش، ماده مؤثره بیشتری از گیاه خارج می‌شود.

با این حال، جوشانده برای همه‌ی گیاهان مناسب نیست. برخی از ترکیبات گیاهی در اثر حرارت زیاد ممکن است تجزیه شده یا به مواد مضر تبدیل شوند. بنابراین، شناخت درست از خواص گیاهان و نحوه‌ی استفاده‌ی صحیح از آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. به‌ویژه برای گیاهان فله‌ای که ترکیب آن‌ها مشخص نیست، توصیه می‌شود از جوشاندن خودسرانه خودداری شود.

دمنوش بهتر است یا جوشانده؟

تحقیقات نشان داده است‌ جوشانده برخی گیاهان به دلیل تاثیر قوی و فوری بر برخی ارگان‌های مختلف بدن، ممکن است عوارض ناگواری به دنبال داشته باشد، در نتیجه توصیه می‌شود، برای مصارف روزانه به میزان متعادل از دمنوش استفاده و مصرف جوشانده به خصوص جوشانده گیاهان ناشناخته بدون نظر و تجویز متخصصان این حرفه اجتناب شود.

عرقیات گیاهی

عرقیات گیاهی یکی از رایج‌ترین فرآورده‌های گیاه‌درمانی در طب سنتی ایران به‌شمار می‌آیند. این عرقیات از طریق تقطیر بخش‌های مختلف گیاه نظیر گل، برگ، ریشه یا ساقه به‌دست می‌آیند. طی این فرآیند، گیاه همراه با آب در دیگ‌های مخصوص حرارت داده شده و بخار حاصل از آن متراکم شده و به‌صورت مایع جمع‌آوری می‌شود. این مایع که همان عرق گیاهی است، حاوی مقدار کمی اسانس و رایحه‌ی طبیعی گیاه می‌باشد.

عرقیات گیاهی اغلب برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش، تقویت اعصاب، کمک به خواب، کنترل قند خون و کاهش التهاب مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله پرمصرف‌ترین آن‌ها می‌توان به گلاب، عرق نعنا، عرق بیدمشک و عرق بهارنارنج اشاره کرد. تاثیر این عرقیات عمدتاً به‌واسطه‌ی تحریک گیرنده‌های بویایی و تأثیر آن بر سیستم عصبی مرکزی است.