تصویر؛ کدام «زبان» در جهان بیشترین تعداد سخنگویان بومی را دارد؟

فرادید| نموداری دایره‌ای که نخستین‌بار توسط South China Morning Post منتشر و سپس توسط Visual Capitalist بازآفرینی شد، زبان‌ها را تنها برپایه تعداد گویشوران بومی مقایسه می‌کند و نتایج به‌راستی شگفت‌انگیز است. زبان «ماندارین» به‌تنهایی بیش از اسپانیایی، انگلیسی و فرانسوی گویشور دارد. 

به گزارش فرادید، این یک یادآوری آشکار است که نفوذ فرهنگی همیشه با واقعیت جمعیتی برابر نیست. با حذف زبان‌آموزان دوم و تمرکز ویژه بر گویشوران زادگاهی، این نمودار دیدگاهی تازه برای درک دنیای زبانی ما ارائه می‌دهد و بسیاری از فرضیات رایج را زیر سؤال می‌برد. 

نقشه‌برداری زبانی: فراتر از مرزهای جغرافیایی

همان‌طور که نقشه‌های سنتی برای جای دادن قاره‌ها روی سطح دوبعدی آن‌ها را کشیده یا کوچک می‌کنند، نقشه‌های زبانی نیز گستره‌ی واقعی یک زبان را تحریف می‌کنند.  دلیلش اینست که زبان‌ها از مرزهای ملی پیروی نمی‌کنند. برخلاف کشورها، جوامع زبانی پراکنده، هم‌پوشان و همواره در حال تحول هستند. 

اما نمودار دایره‌ای این کار را می‌کند. با استفاده از خانواده‌های زبانی کدگذاری‌شده با رنگ، جغرافیا را کاملاً کنار می‌گذارد و در یک نگاه نشان می‌دهد کدام زبان‌ها از دید شمار گویشوران بومی سلطه دارند. 

این نمودار نشان‌دهنده سلطه چشمگیر زبان چینی است، اما این واقعیت به‌شدت با نفوذ فرهنگی و اقتصادی زبان انگلیسی در عرصه بین‌المللی در تضاد است

سلطه چینی و دیگر شگفتی‌ها

چشمگیرترین نکته؟ سهم عظیم زبان چینی. وقتی گویش‌ها در یک مجموعه قرار می‌گیرند، شمار گویشوران ماندارین و دیگر گونه‌های چینی از مجموع انگلیسی، اسپانیایی، عربی و فرانسوی هم بیشتر است. 

شگفت‌آور است؟ چون فرهنگ، فناوری و تجارت جهانی در اصل به زبان انگلیسی انجام می‌شود. اما زبان انگلیسی با وجود گستردگی جهانی‌اش، در فهرست زبان‌های مادری در صدر قرار ندارد. 

دلایل این‌عدم توازن: 

• تنها گویشوران زبان نخست شمرده شده‌اند، نه زبان‌آموزان انگلیسی به‌عنوان زبان دوم یا سوم! 
• کشورهایی با جمعیت عظیم به‌شکل طبیعی در رتبه‌های بالاتر قرار می‌گیرند. 
• گویش‌های چینی یکجا محاسبه می‌شوند، اما زبان‌های هندی جداگانه شمرده شده‌اند. 

فرانسه را در نظر بگیرید: بیشتر به‌عنوان یک زبان جهانی دیده می‌شود، اما بیشتر گویشوران بومی‌اش در فرانسه هستند. نفوذ بین‌المللی فرانسه بیشتر به استفاده به‌عنوان زبان دوم بازمی‌گردد، به‌ویژه در آفریقای فرانسوی‌زبان. 

غنای زبانی هند در برابر یکدستی چین

مقایسه هند و چین یک پژوهش موردی کامل است. هر دو کشور نزدیک ۱.۴ میلیارد جمعیت دارند، اما شیوه شمارش زبان‌هایشان بسیار متفاوت است. گویش‌های چینی با عنوان «چینی» گردآوری می‌شوند، با وجود تفاوت‌های درونی. اما زبان‌های هندی مانند تامیل، مراتی و تلوگو جداگانه محسوب می‌شوند، هرچند بسیاری از آن‌ها ده‌ها میلیون گویشور دارند. 

تحولات جمعیتی می‌توانند تا سال ۲۰۵۰، چشم‌انداز زبانی جهان را به‌طور بنیادی دگرگون کنند. 

این تفکیک تصادفی نیست. زبان‌های هندی بیشتر به خانواده‌های زبانی متفاوتی تعلق دارند، خط نوشتاری منحصربه‌فرد دارند و ادبیات و تاریخ مستقل خود را پرورانده‌اند. میزان تفاوت آن‌ها بسیار بیش از بسیاری از گویش‌های چینی است. اگر زبان‌های هندی به همان شکل که چینی‌ها دسته‌بندی شده‌اند در نظر گرفته می‌شدند، سهم هند در نمودار به‌شکل چشمگیری بزرگ‌تر می‌شد. 

آینده در سال ۲۰۵۰ چه خواهد شد؟ 

نمودار وضعیت امروز را نشان می‌دهد، اما تا میانه قرن، همه‌چیز می‌تواند تغییر کند. رشد جمعیتی در آفریقای سیاه (به‌ویژه در مناطق فرانسوی‌زبان) می‌تواند زبان فرانسه را به یکی از زبان‌های برتر جهان تبدیل کند. این یادآور زنده‌ای است که جهانی‌شدن تفاوت‌های ما را از بین نمی‌برد؛ بلکه آن‌ها را تغییرشکل می‌دهد. 

این نمودار دایره‌ای حتی با محدودیت‌هایش، نگاهی صادقانه و نو به شیوه‌های سخن گفتن مردم در سراسر جهان ارائه می‌دهد و ما را به بازاندیشی درباره آنچه درباره زبان، قدرت و جمعیت می‌دانستیم، وامی‌دارد.

مترجم: زهرا ذوالقدر