چرا این رودخانه «تیره‌ترین» آب را در میان رودهای جهان دارد؟
رودخانۀ روکی انشعابی از رودخانۀ عظیم کنگو است و مشخصۀ آن رنگ بسیار تیرۀ آبی است که در آن جریان دارد. محققان این رودخانه را به عنوان «عصارۀ جنگل» توصیف می‌کنند.
فرادید| رودخانه روکی (Ruki River) در دهانه خود نیم کیلومتر عرض دارد و حجم متوسط جریان آب آن بسیار بیشتر از رود راین است، اما کمتر کسی خارج از آفریقا حتی نام آن را شنیده است.
به گزارش فرادید، برای کسانی که در سواحل آن زندگی می‌کنند، بدون شک رنگ آن بسیار عادی است، اما محققان موسسه علمی ETH زوریخ از دیدن آن شگفت‌زده شدند و در جریان تحقیقاتی که برای فهم دلیل تاریکی شدید این رودخانه انجام دادند، به اهمیت جهانی آن پی بردند.
دکتر تراویس دریک در بیانیه‌ای گفت: «ما از دیدن رنگ رودخانه بهت‌زده شدیم. بسیاری از رودخانه‌ها به قدری تیره هستند که می‌توان آن‌ها را «آب‌های سیاه» نامید. مثلا یکی از بزرگترین انشعابات آمازون و پنجمین رودخانه بزرگ جهان از نظر حجم جریان آب، ریو نگرو است که وجود مواد آلی، آب‌های آن را بسیار تیره می‌کنند. با این حال حتی در میان چنین رودخانه‌هایی، روکی کاملا متمایز است».
رنگ روکی نیز مانند دیگر رودخانه‌های آب سیاه، ناشی از ترکیبات آلی محلول (DOCs) در آب‌هایش است. شاید عجیب به نظر برسد، اما کمبود رسوب هم در این موضوع نقش دارد. اگرچه خاک، جریان آب شفاف کوهستانی را تیره می‌کند، اما به ندرت به سیاهی ماده جنگلی استوایی می‌شود که موجب رنگ تیره روکی شده است. روکی از قلمرویی تقریباً مسطح عبور می‌کند، بنابراین رسوب زیادی را با خود حمل نمیکند.
از سوی دیگر، باران‌های شدید منطقه، DOCها را از مواد گیاهی کف جنگل پاک می‌کنند. در طول فصل بارانی، همین مسطح بودن سبب سیلابی شدن مناطق وسیع و زیر آب ماندن آن‌ها برای هفته‌ها و حتی خارج شدن ترکیبات بیشتر می‌شود. دریک می‌گوید: «روکی در اصل عصارۀ جنگل است».
با این حال، رودخانه‌های زیاد دیگری هم هستند که از میان جنگل‌های بارانی استوایی عبور می‌کنند (این همه باران باید جایی سرازیر شود) و بسیاری از آن‌ها نیز در زمین‌های هموار هستند، از جمله انشعابات دیگر کنگو. دریک و همکارانش با کشف اینکه درباره تیره‌تر بودن آب رودخانه روکی از همتایان خود، هیچ کاوش علمی صورت نگرفته است، بر آن شدند تا این کاوش را انجام دهند. آن‌ها یک ایستگاه نظارتی برای بررسی مواد شیمیایی رودخانه، درست بالای جایی که به کنگو می‌پیوندد ایجاد کردند.
این منطقه یکی از فقیرترین مناطق روی زمین است. جایی که ایستگاه نظارتی تاسیس شد، با وجود اینکه شهری با بیش از یک میلیون نفر جمعیت است، برق عمومی ندارد. در نتیجه، به گفته دریک: «روش‌های اندازه‌گیری ما در محل کاملاً ابتدایی بودند».
با وجود این، تیم توانست غلظت (DOC) آب و همچنین سن DOCها را تعیین کند تا مشخص شود آیا از باتلاق‌های ذغال سنگ نارس در کناره‌های رودخانه می‌آیند یا خیر. این باتلاق‌ها مقادیر زیادی مواد گیاهی تجزیه‌نشده را به دام می‌اندازند. در حال حاضر، این موضوع منطقه را به یک چاهک کربن بزرگ تبدیل می‌کند، اما اگر کربن موجود در این باتلاق‌ها خارج میشد و در نهایت به اتمسفر می‌رسید، به یک محرک اصلی برای گرمایش جهانی تبدیل میشد. با این حال، تاریخ‌گذاری رادیوکربن نشان می‌دهد، میزانی خیلی کمی از این اتفاق در حال وقوع است.
دریک و همکارانش دریافتند روکی چهار برابر بیشتر از رودخانه‌ای که به آن می‌پیوندد و ۱.۵ برابر ریو نگرو، در هر لیتر DOC دارد. دلیل دارد که زیر آب این رودخانه نمی‌توانید دستتان را مقابل صورتتان ببینید.
این شرایط موجب نفوذ زیاد رودخانه بر بودجه کربن می‌شود. در حال حاضر، رودخانه این قدرت بزرگ را مسئولانه به کار می‌گیرد. اگرچه این رودخانه سرشار از اسیدهای آلی است که می‌توانند کربنات‌ها را حل کرده و دی‌اکسیدکربن آزاد کنند، اما این اتفاق به اندازه‌ای که نگران‌کننده باشد رخ نمی‌دهد. به گفته دریک: «انتشار CO2 در کل حوضه زهکشی روکی نسبتاً زیاد است اما بی‌شباهت به رودخانه‌های استوایی دیگر نیست. این رودخانه آرام است و وقتی با دی‌اکسیدکربن اشباع شود، گاز به راحتی نمی‌تواند فرار کند و جلوی تشکیل بیشتر آن‌ها گرفته می‌شود. در یک رودخانه متلاطم، شاهد انتشار گازهای گلخانه‌ای بیشتری هستیم.»
تغییرات در حوضه‌ی رودخانه مانند افزایش کشاورزی می‌تواند سطح رودخانه را در فصل خشک پایین بیاورد، باتلاق‌های ذغال سنگ نارس را برای مدت طولانی‌تری در معرض هوا قرار دهد یا سبب ایجاد جریان آشفته‌تر در هوای بارانی شود.
تغییرات در حوضه کنگو به طور کلی می‌تواند برای سیاره تهدید جدی باشد و این کار نشان‌دهنده اهمیت روکی است. روکی به رغم اینکه از نظر مساحت فقط ۵ درصد سیستم و از نظر جریان ۹ درصد را به خود اختصاص داده است، یک‌پنجم DOCها را منتشر می‌کند.
این مطالعه در مجله Limnology and Oceanography منتشر شده است.
منبع: زهرا ذوالقدر
