قبیلۀ «مارگیرها» در هندوستان کارشان چیست؟

فرادید| کالی چوکالینگام که اکنون ۵۳ سال دارد و در اِچور، روستایی در جنوب هند زندگی می‌کند، تا جایی که به یاد می‌آورد، عاشق مارها بوده است. او معمولاً با معلمانش به خاطر پنهان کردن مار در کیف مدرسه‌اش به مشکل برمی‌خورد. «به عنوان یک پسر جوان، فکر می‌کردم آن‌ها شبیه عروسک‌های کوچک هستند.» چوکالینگام از قبیله ایرولا در هند است، یکی از قدیمی‌ترین جوامع بومی کشور که به دلیل توانایی خارق العاده خود در ردیابی و گرفتن مارها معروف است. او این کسب و کار خانوادگی را از پدر و پدربزرگش آموخت. 

به گزارش فرادید، تقریباً ۲۰۰۰۰۰ ایرولار در سه ایالت جنوبی هند یعنی کرالا، کارناتاکا و تامیل نادو پراکنده شده‌اند و در ۴۵ سال گذشته، قبیله چوکالینگام در تامیل نادو به بزرگترین تولیدکننده زهر مار با کیفیت در هند تبدیل شده که برای تولید پادزهر برای مارگزیدگی از آن استفاده می‌شود. 

تحقیقات نشان داده است که پادزهر ساخته شده از زهر این شرکت در درمان گزیدگی چهار مار سمی رایج در کشور موثر بوده است، تنها مارهایی که ایرولارها به طور قانونی مجاز به گرفتن آن‌ها هستند عبارتند از: افعی راسل، کریت معمولی، کبری هندی و افعی فلس دار هندی. 

زنان ایرولار در یک مزرعه برنج با افعی راسل در تامیل نادو، هند روبرو می‌شوند. تحقیقات گردآوری شده توسط Gnaneswar Ch و تیم او نشان می‌دهد که پاهای مردم هنگام راه رفتن در مزارع کشاورزی بیشتر در معرض گزش مار قرار می‌گیرد

مرگ و میر ناشی از مارگزیدگی همچنان یک مشکل است. بر اساس «مطالعه یک میلیون مرگ»، یکی از بزرگترین مطالعات جهانی در مورد مرگ و میر زودرس، حدود ۵۸۰۰۰ هندی هرساله بر اثر مارگزیدگی جانشان را از دست می‌دهند که بالاترین میزان در جهان است. بخش فزاینده‌ای از این مارگزیدگی‌ها از گونه‌های کمتر رایج مارهای سمی در قسمت‌های خاص کشور است که به گفته محققان مؤسسه علوم هند، آنتی‌ونین موجود (پادزهر) برای آن‌ها چندان مؤثر نیست. 

کسانی که در مناطق روستایی هند زندگی می‌کنند و در معرض طیف وسیعی از مارها هستند، به طور خاص در معرض خطر هستند. Gnaneswar Ch، رهبر پروژه حفاظت از مار و کاهش مارگزیدگی می‌گوید درمان این بیماران می‌تواند دشوار باشد. 

برای نمونه، در ایالت تامیل نادو، داده‌های مربوط به مارگزیدگی و نحوه پیشگیری از آن که توسط تیم Gnaneswar از سال ۲۰۱۵ جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که بالاترین احتمال مارگزیدگی ناحیه پا، زمانی است که افراد با پاهای عریان در مزارع کشاورزی راه می‌روند و ممکن است تا ساعاتی پس از گزش برای درمان به بیمارستان روند و پیش از هر چیز به داروهای طبیعی یا بومی روی آورند. در نتیجه، ما بسیار شاهد قطع عضو و از دست دادن اندام هستیم. 

تاریخچه مارهای ایرولار را باید در ریشه‌های این قبیله به عنوان شکارچی-گردآورنده جست. در هند پیش از استقلال، این قبیله شروع به فروختن مار به بریتانیایی‌ها کرد چون آن‌ها خریدار پوست مار بودند. اما این قبیله پس از اجرایی شدن قانون حفاظت از حیات وحش هند در سال ۱۹۷۲ و ممنوعیت شکار مار (و بعداً صادرات پوست مار در سال ۱۹۷۶) فقیر شد. 

آینده قبیله در سال ۱۹۷۸ تغییر کرد، وقتی رومولوس ویتاکر، متخصص خزنه‌شناسی که دوستی عمیقی با ایرولارها داشت، co-op را تأسیس کرد. از آن زمان، ایرولارها مسئول گرفتن مارها شدند و از شکارچی مار به ناجی تبدیل شدند. 

Irula co-op اکنون حدود ۳۵۰ عضو دارد که مانند چاکالینگام مجوز گرفتن مارهای سمی را دارند. آن‌ها به عنوان یک تیم، اجازه دارند تا ۱۳۰۰۰ مار در سال را پرورش دهند که درآمد سالانه آن بین ۱۰ تا ۲۵ میلیون روپیه هند (بین ۱۲۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰۰ دلار) است. در هر زمان، این شرکت مجوز نگهداری ۸۰۰ مار سمی را دارد. به دلیل گرمای بسیار زیاد منطقه، مارها در گلدان‌های خاکی لبه پهنی که با پارچه‌های نخی پوشانده شده و با نخ بسته شدند، نگهداری می‌شوند. قانون حیات وحش هند از این مارها محافظت میکند، بنابراین تعاونی مجاز است حیوانات را فقط به مدت ۲۱ روز در اسارت نگه دارد تا طی این مدت چهار بار زهر آن‌ها را استخراج کند یا بدوشد. دوشیدن سم شامل نگه داشتن سر مار و مجبور کردن مار به گاز گرفتن لب شیشه می‌شود. در این وضعیت، زهر از نیش چکیده و در شیشه جمع می‌شود. 

کالی چوکالینگام

این کار خطرات خودش را دارد. در طول ۳۰ سال گذشته، چوکالینگام پنج بار مارگزیدگی را تجربه کرده که برخی از آن‌ها تهدیدکننده جانش بودند. سال ۲۰۰۱، در یک عملیات معمولی مارگیری، یک افعی راسل، انگشت اشاره چولینگام را نیش زد. چوکالینگام به یاد می‌آورد که پس از توقف برای نوشیدن یک فنجان چای، برای تزریق پادزهر به بیمارستان رفت. وقتی بالاخره بعد از پنج روز مرخص شد، فوراً مارگیری را از سر گرفت. 

همه نمی‌توانند مانند ایرولارها با سهولت و مهارت مار بگیرند، بنابراین تولیدکنندگان پادزهر (آنتی‌ونین) در سراسر هند به شدت به شرکت آن‌ها (Co-op) متکی هستند. امروزه فقط هفت شرکت در کشور آنتی‌ونین تولید می‌کنند و همه آن‌ها سم ایرولار را برای محصولاتشان خریداری می‌کنند. 

ام. وی خادیلکار، از بنیانگذاران و مدیر فنی «سرم‌های پریمیوم» که آنتی ونین مارهای خاص کشور و منطقه را برای هند، سریلانکا، آفریقای شمالی و آفریقای جنوب صحرا می‌سازد، گفته است: «تولیدآنتی ونین یک فرایند بسیار چالش برانگیز از نظر فن آوری است.» این کار پیچیده به نیروی کار زیادی احتیاج دارد و نتیجه آن همیشه تضمین شده نیست. دوزهای کوچک و بی‌ضرر زهر مار به اسب‌ها تزریق می‌شود. سپس دوزها به تدریج افزایش می‌یابد (هرچند در سطوحی باقی می‌ماند که به حیوان آسیبی نرسد). بدن اسب‌ها در واکنش به زهر مار، پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی تولید می‌کند که این ماده از خون آن‌ها برداشت شده و به یک آنتی‌ونین تزریقی تبدیل می‌شود. خدیلکار میگوید: «ما باید مراقب سلامت و رفاه حیوان همینطور حفظ بهره وری باشیم و این یک تعادل بسیار ظریف است.» 

همسر چاکلینگام، آلاملو، نیز یک مار گیر است

تولید آنتی‌ونین برای مناطق مختلف هند دشوار است. برخی مارها از نظر پزشکی دارای اهمیت نیستند: اگرچه نیش آن‌ها ممکن است موجب درد شدید، ناتوانی، مشکلات عصبی و فلج شود، اما تهدیدکننده زندگی نیستند. سایر مارهایی که کشنده هستند به مناطق خاصی از کشور تعلق دارند. در نهایت، تولید پادزهرها باید مقرون به صرفه باشد بدون اینکه کیفیت آن کاهش یابد. 

خدیلکار میگوید مشکل زهر مار مشکل مردم فقیر است. این کار مستلزم کار سخت تولید است، با این حال سود آن زیاد نیست و به همین دلیل است که شرکت‌های بزرگ دارویی زیادی در این زمینه فعال نیستند. با وجود این، از گوشه و کنارهای مختلف هند همیشه تقاضا وجود دارد. »

از یک طرف، آنتی ونین ساخته شده همیشه به خوبی توزیع نمی‌شود. در حالی که این کشور تولیدکننده زهر کافی از چهار مار بزرگ است، ممکن است این آنتی ونین همیشه به مکان‌هایی که بیشترین نیاز را به آن دارند، نرسد. دوزهای موجود ممکن است ناکافی باشد، به ویژه در بیمارستان‌های روستایی و مراکز کوچک مراقبت‌های بهداشتی، چون در مکان‌هایی که بیشترین مارگزیدگی مشاهده میشود، توزیع نمی‌شود. 

از طرف دیگر، آنتی‌ونین‌هایی که تولید و توزیع می‌شوند، هر مارگزیدگی را درمان نمی‌کنند، حتی از گونه‌های مرتبط. مشکل این است که سم بین گونه‌ها و از نظر جغرافیایی متفاوت است. در حالی که Irula co-op زهر را از چهار گونه‌ای بیرون میکشد که باعث مرگبارترین مارگزیدگی‌ها در سراسر هند می‌شوند، چهار گونه مار کبرا، هفت گونه کریت و دو گونه افعی اره‌ای فلس دار هم وجود دارند و ممکن است زهرهای co-op برای نیش گونه‌های مشابه یا مرتبط در سایر نقاط کشور اثر نکنند. افزون بر این، زهر نیز در فصول مختلف تغییر می‌کند، حتی در درون بدن یک مار. 

سپس بحث کیفیت مطرح است. میزان کارکرد آنتی ونین به قدرت زهر (مخلوطی از مواد بیولوژیکی از جمله اسیدهای آمینه، کربوهیدرات ها، چربی ها، اسیدهای نوکلئیک، پپتیدها و پروتئین ها) بستگی دارد. بهترین روش‌ها برای استخراج سم از سوی سازمان بهداشت جهانی، با توجه به قوانین موجود حیات وحش و قوانین تولید دارو در هند به سختی قابل دستیابی هستند، اما مهم‌تر از آن، لزوم حفظ هزینه‌های تولید زهر به حداقل است. برای مثال، در بهترین روش دیکته شده که مارها باید در یک محیط کنترل شده با تغذیه مناسب و احتمال کم استرس نگهداری شوند. این برخلاف قوانین هند است، جایی که در آن مارها محافظت می‌شوند و نمی‌توان آن‌ها را به طور نامحدود در اسارت نگه داشت. 

همچنین مشکلاتی در مورد ذخیره سم وجود دارد. زهر پس از دوشیده شدن، باید به سرعت در دمای منفی ۲۰ درجه سانتیگراد یا منفی ۴ فارنهایت نگهداری شود تا در بالاترین سطح کیفیت حفظ شود، در غیر این صورت، اجزای بیولوژیکی آن ممکن است تخریب شوند. روش‌های فعلی Co-op شامل استخراج زهر از صد مار متوالی است، به این معنی که اولین مجموعه‌ها فوراً راهی فریزر نمی‌شوند. بنابراین زهر قدرتش را از دست می‌دهد. با این حال، ما مطمئن نیستیم از دست رفتن این قدرت چقدر است.

اما راه‌حلی که می‌تواند موثر باشد این است که ممکن دیگر تولید پادزهر متکی به تزریق زهر به اسب‌ها و جمع‌آوری آنتی‌بادی نباشد. برخی آزمایشگاه‌ها درحال بررسی چنین رویکردی هستند: پادزهرهای خوراکی که پروتئین‌های سمی را هدف قرار می‌دهند که برای انسان بسیار سمی هستند. این پادزهرها می‌توانند درجه حرارت بالاتر را تحمل کنند و واکنش‌های آلرژیک کمتری ایجاد کنند. یکی از این شرکت ها، Ophirex مستقر در ایالات متحده است که اخیراً یک آزمایش بالینی مرحله ۲ را روی محصول خود تکمیل کرده است. 

گنانسوار می‌گوید اگر ثابت شود این دارو موثر است، یک جهش بزرگ برای تولید پادزهر در هند خواهد بود.

مترجم: زهرا ذوالقدر