فسیل نوزاد تازه از تخم درآمدۀ «دایناسور زرهدار» در چین پیدا شد
راز پیرامون دهها فسیل کوچک دایناسور سرانجام حل شد. بقایایی که پیشتر گمان میرفت وابسته به دایناسورهای زرهدارِ بسیار کوچک باشند، در واقع نوزادان آنکیلوسورها هستند؛ کشفی که بینش تازهای دربارهی چگونگی رشد و تکامل این دایناسورهای شگفتانگیز در اختیار دانشمندان میگذارد.
فرادید| فسیلهای دایناسوری به نام لیائونینگوسوروس پارادوکسوس (Liaoningosaurus paradoxus) که هم در نام و هم در ماهیت «متناقض» است، بیش از دو دهه ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده بود.
به گزارش فرادید، این دایناسور نخستینبار سال ۲۰۰۱ توصیف شد و ابتدا بهعنوان نوعی دایناسور زرهدار موسوم به آنکیلوسور شناسایی شد. از آن زمان تاکنون، چندین فسیل از لیائونینگوسوروس کشف شده، اما نکتهی عجیب اینست که هیچیک طولی بیش از ۴۰ سانتیمتر ندارند. این اندازه در قیاس با آنکیلوسورهای بالغ که همواره به طول ۳ متر یا بیشتر میرسند، بهشکل چشمگیری کوچک است.
از آنجا که هیچ بقایایی از یک نمونه بزرگتر به دست نیامده بود، برخی دانشمندان این احتمال را مطرح کردند که این دایناسور نخستین نمونه از یک آنکیلوسور مینیاتوری باشد. حتی گروهی دیگر فرضیهی نیمهآبزی بودن آنها را پیشنهاد کردند.
اما پژوهش جدیدی منتشر شده که این نظریهها را رد میکند. بر پایه این تحقیق، این خزندگان کوچک به احتمال زیاد نوزادان آنکیلوسور بودهاند. یکی از فسیلها حتی نشانههایی از خروج تازه از تخم را نشان میدهد که در این صورت، جوانترین آنکیلوسور کشفشده تاکنون خواهد بود.
پروفسور پل بَرِت، از متخصصان دایناسور و نویسنده مشترک این مطالعه میگوید: «لیائونینگوسوروس بحثهای زیادی را برانگیخته، زیرا دربارهی این گونه دادههای اندکی داریم و تاکنون موفق به شناسایی یک نمونه بالغ نشدهایم.»
«اما پژوهش ما تأیید میکند که اینها نوزادان دایناسور هستند، نه بزرگسالان کوچکجثه. فسیلهای آنکیلوسورهای جوان بسیار نادرند، بنابراین این بقایا میتوانند دادههای ارزشمندی دربارهی مراحل اولیهی رشد دایناسورهای زرهدار در اختیار ما بگذارند.»
از کجا میدانیم این فسیلها نوزادان آنکیلوسور هستند؟
از آنجا که بقایای لیائونینگوسوروس همگی اندازهای مشابه داشتند، تنها برپایه اندازهی بدن نمیشد احتمال بالغِ مینیاتوری بودن آنها را رد کرد. برای برآورد سن این دایناسورها در زمان مرگ، پژوهشگران ناچار بودند ساختار استخوانها را با دقت بررسی کنند.
تحلیل دقیق ساختار استخوانی فسیلها مانند این استخوان پا میتواند سن آنکیلوسورها را در زمان مرگ نشان دهد
بافت استخوان حاوی خطوط رشدی است که مشابه حلقههای رشد درختان قابل خواندن هستند؛ هر خط نمایانگر یک سال از زندگی جانور است. تعداد این خطوط و فاصلهی میان آنها نشان میدهد فرد چه سنی داشته و با چه سرعتی رشد کرده است.
پژوهشگران برای آزمودن این موضوع، از استخوانهای دو فسیل لیائونینگوسوروس نمونهبرداری کردند: یکی بزرگترین نمونهی کشفشده تا به امروز و دیگری یکی از کوچکترینها.
در هیچیک از این دو نمونه خطوط رشد مشاهده نشد؛ موضوعی که نشان میدهد هر دو کمتر از یک سال سن داشتهاند. ریزساختار استخوانیِ نمونهی کوچکتر هم مشابه دایناسورهایی در مراحل بسیار اولیهی رشد بود.
بَرِت میگوید: «فسیل کوچکتر ویژگیهایی دارد که در دیگر دایناسورهای تازهمتولدشده هم میبینیم، از جمله وجود خطِ خروج از تخم.»
«این یک ساختار حلقهمانند کوچک در استخوان است که هنگام بیرون آمدن جانور از تخم شکل میگیرد. بنابراین میتوانیم بگوییم این نمونه زمان مرگ، بهتازگی از تخم بیرون آمده بوده؛ چیزی که آن را به نخستین نوزاد آنکیلوسوری که تاکنون کشف شده تبدیل میکند.»
دربارهی این دایناسورها چه میدانیم؟
تمام نمونههای لیائونینگوسوروس از استان لیائونینگ در شمالشرق چین به دست آمدهاند. در این منطقه، فسیلهای شگفتانگیز بسیاری از دورهی کرتاسه (حدود ۱۴۵ تا ۶۶ میلیون سال پیش) کشف شده است؛ از جمله دایناسورهای پرداری مانند میکروراپتور و سینورنیتوسوروس.
فسیلهای لیائونینگوسوروس همانند همدورههای پردار خود، پس از آن حفظ شدند که بقایای جانوران به کف یک دریاچهی کمعمق فرو رفتند. با توجه به فعالیت شدید آتشفشانی در منطقه، بسترهای دریاچه زیر لایههای خاکستر بهطور استثنایی خوب حفظ شدند. این امر تصویری بسیار دقیق از حیات آن دوران در اختیار ما قرار داده است.
با این حال، نبودِ نمونههای بالغ لیائونینگوسوروس به آن معناست که دربارهی ویژگیهای این دایناسورها در مراحل بعدی زندگی دادههای اندکی داریم. با وجود این، همچنان میتوانیم چیزهای زیادی دربارهی روند رشد آنکیلوسورها بهطور کلی بیاموزیم.
فسیلهای آنکیلوسورهای جوان نادر هستند و نمونههای موجود هم فاقد زرهی هستند که از ویژگیهای شاخص بزرگسالان به شمار میرود. همین موضوع سبب شده برخی پژوهشگران پیشنهاد کنند زره از بدو تولد وجود ندارد و بهتدریج با افزایش سن شکل میگیرد. با این حال، لیائونینگوسوروس نشان میدهد که از همان ابتدای زندگی تا حدی زره داشته است.
بَرِت میگوید: «از آنجا که نوزادان فسیلشدهی بسیار کمی در اختیار داریم، لیائونینگوسوروس در عمل تنها پنجرهی مناسب ما برای شناخت آنکیلوسورها بلافاصله پس از خروج از تخم است.»
«فسیلهای لیائونینگوسوروس نشان میدهند برخی عناصر زرهای از همان ابتدا شکل گرفته بودند. اکنون که میدانیم اینها نوزاد هستند و نه بزرگسالان کوچکجثه، میتوانیم بگوییم چنین ویژگیهایی در مراحل کمابیش ابتدایی رشد جانور ظاهر میشوند.»
«اما آنچه میتواند بینشهای بسیار عمیقتری به ما بدهد، کشف یک نمونهی بالغ است. در آن صورت میتوانیم تفاوتهای میان بزرگسالان و نوزادان یک گونهی واحد را بررسی کنیم و ببینیم این ویژگیها چگونه در طول رشد شکل میگیرند.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
