کشف آثار باستانی زنانه در استان البرز با قدمت هشت هزار سا

«زن» با «زندگی» هم ریشه است و از این جهت خداوند حکیم، «زایندگی» را به این موجود عاشق (مادر) سپرده است. چرخ زندگی به دست زنان می‌چرخد. اگر ناامید و متوقف شوند، زندگی متوقف می‌شود. اگر بمیرند، «شور و نشاط زندگی» را با خود می‌برند. به همین جهت برای ما مرگ مادر، سوگناک‌تر و سنگین‌تر از مرگ پدر است.

این مقدمه کوتاه را نوشتم تا عرض کنم توجه به زن در یافته‌های باستان شناسی استان البرز، قدمت هشت هزار ساله دارد. تاکنون به همت باستان شناسان ایرانی، دو اثر زنانه از محوطه‌های باستانی «اُزبکی» و «موشه لان تپه اسماعیل آباد» به دست آمده که نشانگر حضور دیرپا و موثر زنان در فرهنگ و تاریخ استان البرز است.

سفال هفت هزار ساله نیایش زنان

محوطه باستانی موشه لان تپه اسماعیل آباد در شهرستان ساوجبلاغ، قدمت هفت هزار ساله دارد. در کاوش‌های مهندس علی حاکمی در سال ۱۳۳۷ سفالی زیبا به قطر ۲۲ و ارتفاع ۱۷.۵ سانتیمتر به دست آمده که دارای نقش دو زن است که دستان باز رو به بالا دارند. این سفال ارزشمند که متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح است، در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود. پژوهشگران بر این نظرند نقش و کاربری این سفال، آیینی بوده است.

جیران بانوی هشت هزار ساله

«جیران تپه» یکی از ۱۰ تپه باستانی محوطه ازبکی در شهرستان نظرآباد است که با دو متر ارتفاع در فاصله ۲۵۰ متری جنوب غربی تپه مرتفع ازبکی (دژ مادی) و ۳۰۰ متری شمال شرقی «یان تپه» قرار دارد. به کوشش استاد دکتر یوسف مجیدزاده، در آن استقرار‌هایی همزمان با یان تپه (کهن‌ترین تپه محوطه باستانی ازبکی) یعنی هزاره‌های هفتم و ششم پیش از میلاد مسیح شناسایی شده است.

غنی‌ترین تدفین جیران تپه، متعلق به یک زن با جایگاه اجتماعی بالا است. در کنار «جیران بانو» ظرف‌هایی زیبا و ظریف و زیور‌های مرمرین با حدود هزار مهره به دست آمده است. دو ظرف بزرگ میوه خوری پایه دار، یک پیاله مرمرین که در نهایت استادی تراشیده شده، یک وسیله مرمرین دیگر با یک میله مسی که تصویر می‌شود میله سرمه کشی باشد و دستبند و گردنبند مرمرین، از اشیاء و ظرف‌های دفن شده همراه این خاتون باستانی هشت هزار ساله است.

این دو یافته ارزشمند باستانی، برگی مهم از کتاب خواندنی «زن در فرهنگ و تاریخ استان البرز» است که امیدوارم با حمایت نهاد‌های فرهنگی نوشته شود. در پایان پیشنهاد می‌شود برای پاسداشت تاریخی مقام زن و تأکید بر نقش فرهنگی و تمدن ساز آن، طرحی هنری از این دو اثر باستانی تهیه شده و در معابر یا اماکن عمومی کلانشهر کرج (مرکز استان البرز) نصب شود.

یادداشت: دکتر حسین عسکری نویسنده و البرزپژوه

سفال هفت هزار ساله نیایش زنان، به دست آمده از محوطه باستانی موشه لان تپه اسماعیل آباد ساوجبلاغ

سفال هفت هزار ساله نیایش زنان، به دست آمده از محوطه باستانی موشه لان تپه اسماعیل آباد ساوجبلاغ

سفال هفت هزار ساله نیایش زنان، به دست آمده از محوطه باستانی موشه لان تپه اسماعیل آباد ساوجبلاغ

ظرف‌های موجود در تدفین هشت هزار ساله جیران بانو در محوطه باستانی ازبکی

زیور‌های مرمرین تدفین هشت هزار ساله جیران بانو در محوطه باستانی ازبکی

تدفین هشت هزار ساله جیران بانو در محوطه باستانی ازبکی