آتلانتیک: آیا ترامپ به جنگ ایران خواهد رفت؟

فرادید | دونالد ترامپ در توییتی که آخر وقت یکشنبه منتشر شد به ایران نسبت به "عواقبی که پیش از این تنها عده معدودی در تاریخ آن را تجربه کرده‌اند هشدار داد" و ظاهراَ احتمال درگیری نظامی با یکی از قدرتمندترین نیروهای مسلح در خاورمیانه را افزایش داد. توییت وی پاسخی بود به سخنان حسن روحانی در جمع دیپلمات‌های ایرانی که گفته بود: "آمریکا باید بداند که صلح با ایران مادر همه صلح هاست و جنگ با ایران مادر همه جنگ هاست."

به گزارش فرادید به نقل از آتلانتیک؛ پیام ترامپ با حروف بزرگ این تصور را به ذهن متبادر می‌کند که جنگ با ایران اجتناب ناپذیر است. اما همانطور که روحانی روزنه امید به "مادر همه صلح ها" را در سخنانش بازگذاشت، سخنان ترامپ نیز یادآور تهدیدهای او نسبت به کیم جونگ اون است که زمانی او را "مرد دیوانه" خطاب می‌کرد. او رهبر کرۀ شمالی را به "آتش و خشم" تهدید کرده بود و گفته بود که رهبر کرۀ شمالی را به "آزمونی خواهد کشید که هرگز پیش از این روی نداده است." تنها چند ماه پس از این تهدیدها، ترامپ به ملاقات کیم در سنگاپور رفت و فرآیند دیپلماتیکی را آغاز کرد که اگرچه تاکنون نتیجۀ ملموسی نداشته، اما منبع خوش‌بینی‌های بسیاری شده است. با توجه به تاریخچه روابط ایران و آمریکا، که پس از انقلاب سال 57 به تلخی گراییده، انتظار اینکه چنین اتفاقی در مورد تهران نیز روی دهد بسیار بعید است. اما سیاست خارجی غیرقابل پیش بینی و مستقل ترامپ، به این معنی است که همانطور که خودش در ماه نوامبر سال گذشته گفت، "تنها کسی است که اهمیت دارد."

از سویی، جان بولتون، مشاور امنیت ملی ترامپ، روز دوشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد: "من طی چند روز گذشته با رییس جمهور صحبت کرده‌ام، و رییس جمهور ترامپ به من گفت که اگر ایران هر اقدامی در جهت منفی انجام دهد، بهایی خواهد پرداخت که کمتر کشوری در گذشته پرداخته است."

از جهاتی، صحبتهای روحانی و واکنشهای ترامپ، از ماه می، زمانی که ایالات متحده از توافق هسته‌ای بیرون آمد، شروع شده است؛ این توافق به غیر از این دو کشور، شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلستان، آلمان و اتحادیۀ اروپا هم هست. دولت ترامپ همواره اصرار داشته که این توافق، که دستاورد بزرگ سیاست خارجی باراک اوباما محسوب می‌شد، به حضور ایران در سوریه، عراق، یمن و لبنان و برنامه موشکی بالستیک این کشور، و همچنین سایر اقدامات مشکل آفرین این کشور نپرداخته است. سایر کشورها و نهادهایی که در برجام حضور دارند، می‌گویند که این توافق منحصر به برنامۀ هسته‌ای ایران است و از پس این جنبۀ سیاست ایران به خوبی برآمده است. پیش از خروج ایالات متحده از برجام، مقامات دولت ترامپ نیز بر پایبندی ایران به توافق صحه می‌گذاشتند، اما اصرار داشتند که این توافق تنها دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را به تعویق می‌اندازد و این احتمال را به کلی از بین نمی‌برد. حامیان توافق، این موضع را خوانشی عمداَ نادرست از توافق می‌دانند.

ماه گذشته، دولت ترامپ گفت که انتظار دارد تا همۀ کشورهایی که از ایران نفت می‌خرند، تا چهارم نوامبر خرید خود را به صفر برسانند یا منتظر تحریم‌های آمریکا باشند. سایر مراودات با ایران نیز هدف قرار گرفته است. دولت آمریکا می‌گوید که در زمینه تحریم‌ها معافیتی، حتی برای متحدان اروپایی آمریکا که با ایران مراوده دارند، قائل نخواهد شد، اقدامی که مطمئناَ به اقتصاد ایران ضربه وارد خواهد کرد. ایران گفته است که تا زمانی که دیگر امضاکنندگان توافق سرمایه‌گذاری‌های وعده داده شده در قبال توافق هسته‌ای را عملی کنند، در این توافق باقی خواهد ماند. اتحادیۀ اروپا قانونی را اجرایی کرده که هدف آن محافظت از شرکتهای اروپایی‌‌ای است که با ایران مراوده تجاری دارند در برابر تحریم‌های آمریکا است. اما برای شرکتهای اروپایی که دارای شبکه عرضه جهانی و نیروی کار بین‌المللی هستند، دسترسی به نظام مالی آمریکا (که در صورت تحریمهای آمریکا قطع خواهد شد) و همینطور دسترسی به بازار مصرف آمریکا، از هر نوع معامله‌ای با ایران، از ارزش بسیار بیشتری برخوردار است. هر چند اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن می‌گویند که پایبندی به توافق ادامه خواهند داد، اما گزینه‌های واقع گرایانه اندکی برای حفظ آن دارند.

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، در یک سخنرانی در ماه می، فهرستی از 12 شرط ارایه کرد که می‌گوید که اگر ایران خواستار روابط دیپلماتیک و تجاری با آمریکاست، باید آنها را رعایت کند. از جمله آنها پایان دادن به برنامه موشکی بالستیک و حمایت از گروههایی نظیر حزب الله و حضور آن در ایران و سوریه است. باربارا سالوین، رییس گروه آیندۀ ایران در شورای آتلانتیک، در آن زمان گفته بود که این فهرست از اساس مرده است و گفت:"او نمی‌خواهد که پلنگ جای خالهایش را عوض کند، او از پلنگ خواسته که گوسفند شود."

ایرانی‌ها منتظر بودند تا توافق هسته‌ای، اقتصادشان را که به خاطر سالها تحریم‌های بین المللی فلج شده بود، زنده کند. اما کندی در به حقیقت پیوستن این انتظارات آنان را ناامید کرد و حتی به اعتراضاتی انجامید.

دولت ترامپ می‌گوید که از مردم ایران در مقابل حاکمنشان حمایت می‌کند، اما در عین حال ایران در بین کشورهایی است که شهروندانش از سفر به ایالات متحده منع شده‌اند.

پمپئو، روز یکشنبه در سخنرانی خود در کتابخانۀ رونالد ریگان در کالیفرنیا، در رابطه با نظام ایران گفت: "نظام ایران بیش از اینکه شبیه یک دولت باشد، شبیه مافیا است" و افزود: "هدف ما این است که روزی شاهد این باشیم که ایرانیان ساکن ایران همان کیفیت زندگی‌ای را که ایرانیان ساکن آمریکا دارند را داشته باشند."

روز دوشنبه، بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در سخنان پمپئو را نشانه "سرخوردگی" آمریکا دانست و افزود که سخنرانی او "مزورانه و بی معنی" بوده است. او گفت: "حرفهای پمپئو به خوبی نشان می‌دهد که آمریکا تلاش می‌کند تا در امور داخلی ایران دخالت کند."

در نهایت باید گفت که ایران نمی‌تواند درگیر جنگ مستقیم با آمریکا شود. ایران در سوریه، عراق و تا حد کمتر در یمن و لبنان حضور دارد و مخارج حزب الله، حماس و حوثی‌ها هم هست. همۀ اینها در زمانی که اقتصاد در وضعیت وخیمی است و به احتمال قریب به یقین بدتر هم خواهد شد. اما آنچه از ایران بر می‌آید، دشوار کردن شرایط برای ترامپ در منطقه است. ایران نفوذ سیاسی و فرهنگی گسترده‌ای در عراق دارد که پس از سالها رو به ثبات می‌رود؛ می‌تواند همچنان به حمایت از رژیم اسد در سوریه بپردازد و پتانسیل آن را دارد که به ناامنی در افغانستان دامن بزند. ایالات متحده به همۀ اینها اگاه است. حتی اگر عناصر جنگ طلبتر دولت ترامپ نیز بدنبال درگیری با ایران باشند، و البته تاکنون شاهدی بر این موضوع نیز نبوده است، رییس جمهور خود بدنبال ماجراجویی نظامی نیست. و همانطور که گفته، فقط خودش است که اهمیت دارد.