فشار خون؛ مرگ‌بارتر از جنگ و تصادف

«سالانه ۳۳ هزار ایرانی زیر ۵۵ سال به دلیل سکته‌های قلبی و مغزی عمدتا ناشی از فشار خون بالا می‌میرند»؛ این آماری است که روز گذشته معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت اعلام کرد.

رضا ملک‌زاده با اشاره به خطرات فشار خون بالا برای سلامتی انسان گفت: باید به این آمار، سال‌های ازدست‌رفته عمر ایرانی‌ها به دلیل ناتوانی‌های ناشی از فشار خون بالا را نیز افزود که هم‌اکنون به دو میلیون سال رسیده و ۶۲ درصد نسبت به ۲۵ سال گذشته افزایش یافته که عدد بسیار قابل توجهی است.

مرگ‌های ناشی از فشار خون بالا در ایران در ۲۵ سال گذشته ۳۹ درصد افزایش یافته و فشار خون بالا مهم‌ترین عامل خطر سکته‌های قلبی و مغزی و مرگ‌های زودرس در ایران است. اگر جامعه پزشکی به بی‌خبری افراد از ابتلای به فشار خون توجه کافی داشته باشند و مردم نیز آن را جدی بگیرند، شاهد کاهش ۲۵درصدی مرگ‌های ناشی از سکته‌های قلبی و مغزی در ایران خواهیم بود.

او در ادامه رهایی از افزایش بار بیماری فشار خون بالا در ایران را نیازمند تنها دو گام ساده عملی دانست و افزود: تمام بیماران به هر دلیلی که به مطب‌ها مراجعه می‌کنند، از پزشک خود بخواهند که فشار خونشان را کنترل کند و متقابلا همه پزشکان نیز خود را ملزم بدانند فشار خون تمام بیماران را فارغ از هر علتی که مراجعه کرده‌اند، اندازه‌گیری کنند تا این عامل خطر بیماری‌های مرگ‌بار در کشور ما تا حدود زیادی کنترل شود.

معاون وزیر بهداشت با هشدار نسبت به اینکه نیمی از جمعیت ایران با رسیدن به ۵۵سالگی به فشار خون بالا مبتلا می‌شوند، تأکید کرد: تمام افراد باید از ۳۵سالگی فشار خون خود را چک کنند. اندازه‌گیری فشار خون باید اساسا هر ماه یا دست‌کم هر دو یا سه ماه انجام شود و در این بین، افراد مشکوک به فشار خون بالا در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرند.

این بیماری به دلیل بی‌علامت‌بودن، بسیار خطرناک و گاه مرگ‌بار است. بنابراین، مردم باید بی‌حالی و خستگی عمومی و نیز سردرد را که دو نشانه شایع و مهم خطر فشار خون بالاست، جدی بگیرند.

او عوامل متعددی را در ابتلای فرد به بیماری فشار خون مؤثر دانست که می‌توان به مصرف بالای نمک، بی‌تحرکی یا نداشتن تحرک کافی، اضافه‌وزن و چاقی، چربی خون بالا، مصرف الکل، رژیم غذایی، منطقه محل سکونت، سبک زندگی، ژنتیک، آلودگی هوا، استرس و فشار‌های ناشی از آن و حتی برخی عوامل مؤثر در فرایند رشد جنین و دوران کودکی اشاره کرد.

مصرف روزانه نمک در ایران بیش از دو برابر استاندارد جهانی است؛ به طوری که در دنیا پنج گرم و در ایران ۱۱ گرم است. مصرف نمک در بین زنان ایرانی حدود سه برابر مردان است.

بر پایه نتایج مطالعات ملی بار بیماری‌ها در ایران، در سال ۹۵، مصرف نمک تنها در ۱۲ درصد مردم، محدوده سالم را رعایت کرده است.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت افزایش چاقی و بی‌تحرکی در ایران را به عنوان عامل مهم فشار خون بالا نام برد و گفت: درحالی‌که ۸۰ درصد ایرانی‌ها تحرک بدنی کافی ندارند، شمار افراد چاق و دارای اضافه‌وزن در ایران به ۲۹ میلیون نفر رسیده که این نیز هشداری جدی برای افزایش شمار مبتلایان به فشار خون است.

ملک‌زاده علاوه بر بی‌خبری بسیاری از مبتلایان به فشار خون از بیماری خود، «عدم کنترل» و «درمان ناقص فشار خون» افرادی را که از ابتلای خود به این بیماری آگاه‌اند، مشکل دیگری دانست که باید به آن توجه جدی شود. نتایج یک مطالعه در کشور نشان داده است که تنها ۵۰ درصد مبتلایان فشار خون که از بیماری خود اطلاع دارند، فشار خونشان کنترل می‌شود و در بین افرادی که فشار خونشان کنترل می‌شود نیز فقط ۵۰ درصد درمان می‌شوند.

یکی از مشکلات موجود در درمان فشار خون، انجام‌ندادن هیچ‌گونه اقدامی برای درمان، با وجود آگاهی از ابتلا به آن است. مشکل دیگر، نقص در روند درمان است.

به طوری که دارو‌ها به درستی و کامل مصرف نمی‌شوند. به عنوان مثال، هر قرص، هشت ساعت در خون فرد باقی می‌ماند و ممکن است بنا بر تشخیص پزشک معالج نیاز به تجدید قرص باشد، اما بیمار این دستور را رعایت نکرده باشد.

تعداد مبتلایان به فشار خون در ایران نیز مانند سایر کشور‌های جهان افزایش پیدا کرده و نرخ مرگ‌و‌میر ناشی از آن نیز رو به افزایش است. بررسی بین‌المللی مؤسسه ارزیابی و سنجش سلامت نشان می‌دهد نرخ ابتلا به فشارخون بالا و پیش‌پرفشاری خون بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۱۵ میلادی جهش داشته است.

بر اساس گفته‌های کریستوفر موری، محقق ارشد این مطالعه تقریبا در سراسر جهان ۹۰۰ میلیون نفر به فشار خون بالا مبتلا هستند. فشار خون عامل اصلی مرگ زودهنگام و ناتوانی در جهان است. همچنین فاکتور‌های افزایش فشار خون در سراسر جهان شامل رژیم غذایی نامناسب و چاقی می‌شود.

در این مطالعه آمده است بیشتر مرگ‌ومیر‌های مرتبط با فشار خون از بیماری‌های قلبی، خونریزی مغزی و سکته مغزی ناشی می‌شود و شمار مرگ‌ها از ۷.۲ میلیون نفر در سال ۱۹۹۰ به ۱۰.۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۵ رسیده و به عبارتی، مرگ‌های ناشی از فشار خون در جهان در ۲۵ سال یادشده، بیش از ۴۸ درصد افزایش داشته است. همچنین پنج کشور آمریکا، چین، هند، اندونزی و روسیه بیش از ۵۰ درصد موارد فشار خون بالا یا پیش‌پرفشاری خون در جهان را دارند.