حرکت بورس در مسیر صعود

امیرهوشنگ نوائی | موج اصلاحی شاخص سهام که از اواخر معاملات روز دوشنبه در بازار پدیدار شده بود، در بستر صعودی بورس تهران دوام چندانی نیافت. قریب به اتفاق سهم‌ها از روز دوشنبه تا اولین معاملات دیروز دستخوش عرضه‌های شدید و افت قیمت شدند.

اما این روند نزولی در روز گذشته حتی ۲۰ دقیقه هم دوام نیاورد. به نظر می‌رسد رشد‌های بی‌وقفه بورس در طول دو سال اخیر تصور مثبتی از سهام در بین آحاد اقتصادی جامعه ایجاد کرده و الگو‌های سنتی حاکم بر بازار که به‌صورت دومینویی عمل می‌کرد، رو به فراموشی است.

بورس تهران جلسه معاملاتی سه‌شنبه را با تداوم حرکت در مسیر صعودی پشت سر گذاشت و برای ششمین جلسه متوالی سبزپوش ماند. شاخص کل بورس تهران روز سه‌شنبه ۲۸۹۴ واحد دیگر صعود کرد و در نیمه نخست کانال ۳۶۲ هزار واحدی به کار خود پایان داد. نماگر اصلی بازار سهام در روز دوشنبه سقف بالاتری را تجربه کرده بود، با وجود این سطح روز گذشته شاخص کل رکورد جدیدی از سطح بسته شدن این نماگر به حساب می‌آید.

صعود روز گذشته بورس به‌خصوص از این لحاظ جالب توجه است که فشار‌های فروش در معاملات انتهایی روز دوشنبه، انتظار برای عرضه‌های پرقدرت در آغاز معاملات را ایجاد کرده بود. با وجود این ذهنیت سبزپوش بورس سبب شد تا این موج عرضه به شدت زودگذر باشد و نتواند مانع از ادامه سقف‌شکنی‌های شاخص کل شود. معاملات روز سه‌شنبه از چند جنبه نیاز به ارزیابی دارد.

به‌نظر می‌رسد برخی قالب‌های رفتاری در معاملات روز سه‌شنبه شکسته شدند و این مساله لزوم توجه دوچندان به معاملات روز گذشته را ایجاب می‌کند. بر این اساس باید قالب‌های موردانتظار از معاملات روز سه‌شنبه را مرور کرد.

معاملات خارج از عادت بورسی
معمولا معاملات انتهایی یک روز و دادوستد‌های ابتدایی جلسه بعدی معاملات روندی پیوسته را ایجاد می‌کنند؛ به شرط آنکه در این بازه کوتاه هیچ‌کدام از متغیر‌های حاکم بر بازار سهام تغییر شگرفی را تجربه نکرده باشند. این شرایط بر دو جلسه معاملاتی اخیر قابل‌تطبیق است. به این معنا که نرخ ارز، بازار جهانی، عوامل غیراقتصادی حاکم بر بازار و هیچ عامل مهم دیگری مابین دو جلسه معاملاتی دوشنبه و سه‌شنبه دستخوش تغییر چشمگیری نشد؛ بنابراین فرض پیوستگی معاملات این دو روز قابل لحاظ است.

معاملات روز دوشنبه با رشد بیش از ۶ هزار واحدی شاخص کل آغاز شد؛ اما با رسیدن نماگر اصلی بازار به نزدیکی سطح ۳۶۳ هزار واحدی فشار‌های عرضه اوج گرفت و شاخص کل نزدیک به ۳ هزار واحد از ارتفاع خود را از دست داد. در پی این چرخش روند ارزش معاملات خرد بورسی رکورد جدیدی به ثبت رساند و به بیش از ۳۲۵۰ میلیارد تومان رسید. این عدد نسبت به ارزش معاملات روز قبل از آن رشد بیش از ۵۰ درصد را نشان می‌داد.

به علاوه روند ورود پول‌های خرد و تغییر مالکیت به سمت سهامداران حقیقی با وقفه مواجه شد. اوج‌گیری ارزش معاملات خرد و تغییر روند در خالص تغییر مالکیت‌ها، عموما به‌عنوان نشانه‌هایی از آغاز اصلاح سهام تلقی می‌شد.

قالب رفتاری حاکم در چنین پیوستاری، عموما با فشار‌های شدید فروش و صف‌های پرتعداد عرضه در جلسه بعد همراه است. رفتاری که اگر چه در آغاز معاملات روز سه‌شنبه نشانه‌هایی از آن دیده می‌شد، اما به هیچ‌وجه عمومیت نداشت.

همچنین نقش‌آفرینی حقوقی‌های بازار در چنین جلساتی اوج می‌گیرد؛ درحالی‌که اغلب خریداران معاملات روز گذشته سهامداران حقیقی بازار بودند. خالص تغییر مالکیت‌های بورس در جلسه معاملاتی روز گذشته بیش از ۲۳۰ میلیارد تومان به سمت بازیگران حقیقی بود. این عدد در قیاس با متوسط تغییر مالکیت‌های هفته گذشته و سه جلسه ابتدایی هفته جاری رشد کاملا محسوسی را نشان می‌دهد.

ارزش معاملات خرد روز گذشته بورس نیز در حدود ۲۱۶۵ میلیارد تومان بود که نزدیک به اعداد مربوط به جلسات معاملاتی هفته اخیر، به استثنای روز دوشنبه است. روند عمومی معاملات روز گذشته را نیز می‌توان به این صورت توصیف کرد که این جلسه با فشار‌های نسبی و نه‌چندان شدید عرضه آغاز شد، اما این روند به سرعت تغییر کرد و جای خود را به تقاضای قدرتمند داد.

با نزدیک شدن به پایان جلسه معاملاتی بار دیگر فشار‌های عرضه کمی بیشتر شد و تقاضا کمی عقب نشست. به‌صورت خلاصه هیجان دادوستد‌های دوشنبه به معاملات جلسه بعد تسری پیدا نکرد و ریشه این موضوع را باید در نگرش درونی معامله‌گران به روند کلی بورس در مقطع فعلی جست‌وجو کرد. لایه زیرین و پشتیبان سهام، تصویر صعود ممتد شاخص‌های بازار تا سطوحی بالاتر را در بر دارد و وضوح چنین تصویری سبب می‌شود تا بورس تهران میل ناچیزی به اصلاح نشان دهد. در شکل‌گیری چنین تصویری چند عامل نقش بسزایی داشته‌اند.

مهم‌ترین عامل تحرکات دوباره نرخ ارز بود که چشم‌انداز رشد سودآوری در بسیاری از شرکت‌های بزرگ کالایی را تقویت کرد. به علاوه نشانه‌های جدی از کاهش تنش میان چین و آمریکا رونق دوباره‌ای به بازار‌های جهانی بخشید و این متغیر مهم نیز به‌عنوان ضامن دیگری برای امکان رشد سودآوری عمل کرد.

در کنار همه این‌ها صعود بی‌وقفه بورس در سال ۹۸ سبب شد تا انواع تحلیل‌ها عقب رانده شوند و روند بازار سهام به دست عامل تعیین‌کننده دیگری به نام نقدینگی افتد. جریان ورود قدرتمند نقدینگی به بورس تا جایی ادامه پیدا کرد که با تغییر نگاه تحلیلگران همراه شد. در هفته‌های اخیر تحلیل‌هایی که بر لزوم اصلاح کلیت بازار تاکید کنند به مراتب کمتر به چشم می‌خورند و بسیاری از تحلیل‌های کارشناسی بر امکان ادامه صعود بازار تاکید دارند.

همخوانی عامل‌های تعیین‌کننده و موثر بر بازار سهام و فقدان نگرش‌های اصلاحی قابل‌توجه سبب می‌شود تا ناخودآگاه بورسی‌ها جریان صعودی را به‌عنوان جریان غالب تصور کند و در برابر ریزموج‌های اصلاحی واکنشی مشابه با واکنش‌های سنتی نشان ندهد.

اگر چه تصویر مطرح‌شده در بالا به‌عنوان لایه‌ای پشتیبان برای بورس عمل می‌کند، دو نکته اساسی را نمی‌توان از نظر دور داشت. نخست آنکه تحلیل‌های مورد اشاره در بالا، به‌رغم اتفاق‌نظر در رابطه با پتانسیل‌های صعودی بازار سهام، بر این مساله تاکید دارند که همه نماد‌های بازار با یک محک قابل سنجش نیستند، بنابراین نمی‌توان انتظار صعود یکسان در رابطه با همه نماد‌ها و گروه‌ها را داشت.

به عبارتی بیشترین پتانسیل صعود نماگر‌های سهام به رشد قیمت در نماد‌های بزرگ کالایی گره خورده است و ادامه صعود قیمت‌ها در بسیاری از نماد‌های کوچک‌تر به سختی می‌تواند با توجیه‌های مرتبط با سودآوری همراه شود. این نکته احتمالا تا زمانی که جریان ورود نقدینگی قدرتمند به بورس ادامه داشته باشد و لایه‌های پشتیبان سهام به قوت خود باقی باشند چندان مورد اعتنا قرار نخواهد گرفت.

بیش از ۱۰۰ نماد در یک ماه گذشته بازدهی بیش از ۵۰ درصد را کسب کرده‌اند و در این بین رشد‌های قیمتی که مبتنی بر عوامل بنیادی باشد به سختی قابل تشخیص است. به همین ترتیب احتمال آنکه روند فعلی تداوم یابد را نمی‌توان انکار کرد. اما در صورتی که این زیربنای خوش‌بینانه از دست رود به نظر نمی‌آید که سرنوشت مشابهی در انتظار تمامی نماد‌ها باشد.

همان‌طور که اشاره شد خوش‌بینی به روند کلی بورس از چند عامل اساسی نشات گرفته است؛ با وجود این، این عوامل نیز با قطعیت همراه نیستند. به‌عنوان مثال به نظر می‌رسد نرخ ارز در دوراهی حساسی قرار دارد و مقصد این دو مسیر از یکدیگر فاصله زیادی خواهد داشت.

به‌عنوان مثال برخی گشایش‌ها در روابط خارجی کشور ممکن است به برخی فرضیات دولت در رابطه با بودجه سال آتی جامه عمل بپوشاند و در این صورت به‌نظر می‌رسد اصلاح نرخ ارز چندان غیرمحتمل نباشد.

نقاط قوت معاملات روز سه‌شنبه
با وجود توصیف روند نامتوازن قیمت سهام مختلف و تاکید بر تهدید‌های آن، جلسه معاملاتی روز گذشته حاوی نشانه‌های جالب‌توجهی بود. به‌عنوان مثال افزایش عرضه‌ها بعد از رشد ۳ هزار واحدی شاخص کل نشان می‌دهد سناریو‌های دیگر، همچون سناریویی که در بالا شرح داده شد، از نگاه معامله‌گران مغفول نمانده است.

گر چه به نظر می‌رسد بازیگران حقوقی بازارند که در این شرایط مسیر حرکت به سمت سهام امن‌تر را در پیش گرفته‌اند و از سطوح بالای قیمتی در نماد‌های کوچک‌تر استفاده می‌کنند.

نکته دیگر معاملات سه‌شنبه واکنش معامله‌گران به کیفیت گزارش‌های ماهانه است. این مساله که قدرت عملکرد شرکت‌ها همچنان در تصمیمات سهامداری اثری مورد انتظار دارد، نشان می‌دهد حتی در نماد‌هایی که سطوح فعلی قیمت به سختی قابل‌توجیه است سهامداران نسبت به واقعیت‌های بنیادی کاملا بی‌توجه نیستند.

همچنین در دادوستد‌های روز گذشته به‌نظر می‌رسد بازیگران حقوقی بازار نقش‌آفرینی موثری داشتند. نحوه عملکرد این دسته از سهامداران سبب شد تا رفتار‌های هیجانی معامله‌گران خرد در ابتدای معاملات تعدیل شود و تصویر کامل‌تری از انتظارات از بازار سهام شکل بگیرد.

با وجود این نحوه رفتار و معاملات حقوقی‌های بازار را نمی‌توان به رفتار حمایتی صرف تعبیر کرد. در مقطع فعلی این شکل از معاملات می‌تواند نکات ارزنده‌ای برای معامله‌گران خرد در بر داشته باشد.