ورشکستگی نفتی در ونزوئلا

شنیدن اخبار بحران اقتصادی ونزوئلا دیگر کسی را متعجب نمی‌کند، در سه سال گذشته هر روز خبرهایی از شرایط نابسامان این کشور به گوش می‌رسد. این خبرها هر روز پیچیده‌تر می‌شود، به‌طوری‌که درحال‌حاضر شنیدن خبر فروپاشی اقتصادی این کشور دور از انتظار نیست.

بحران اقتصادی درحال‌حاضر بیش از هر زمان دیگری در صنعت نفت این کشور نمود یافته، از کاهش تولید و صادرات نفت گرفته تا کاهش کیفیت آن. کاهش تولید در کنار قیمت پایین نفت، شرکت ملی نفت این کشور را در شرایط بدی قرار داده است. پیچیده شدن شرایط برای صنعت نفت ونزوئلا به‌عنوان گاوشیرده اقتصاد این کشور، شرایط را بدتر از قبل کرده است به‌طوری‌که ونزوئلا که برای پوشش هزینه‌های خود دست به انتشار اوراق قرضه زده و بدهی‌های زیادی برای این کشور به بار آورده، حال از بازپرداخت بدهی‌های خود ناتوان به‌نظر می‌رسد.

این کشور یک پرداخت ۲۰۰ میلیون دلاری را هفته گذشته نکول کرد، نکول کردن به معنای ناتوانی در بازپردخت بدهی، اولین نشانه از ورشکستگی است. این درحالی است که کارشناسان بر این باورند تعویق در بازپرداخت‌های ونزوئلا ادامه خواهد داشت و این می‌تواند به معنای فروپاشی کامل اقتصاد این کشور باشد.

تولید درکف ۲۸ ساله

آن‌طور که اوپک در آخرین گزارش ماهانه خود براساس آمار منابع ثانویه اعلام کرده، تولید نفت ونزوئلا در ماه گذشته میلادی به ۸۶/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. این مقدار کمترین میزان تولید این کشور ظرف ۲۸ سال گذشته محسوب می‌شود. کاهش تولید نفت ونزوئلا به‌دلیل مشکلات اقتصادی رخ داده؛ به این معنا است که این کشور از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفتی خود ناتوان است.

عدم سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفتی منجر به افت تولید طبیعی در ذخایر این کشور شده است.به گزارش بلومبرگ، از آنجا که ونزوئلا در پرداخت دستمزد شرکت‌هایی چون شلومبرژر ناتوان است، در ماه اکتبر تعداد دکل‌های حفاری در این کشور به کمترین سطح ظرف ۱۴ سال اخیر رسید. آن‌طور که BMI RESERCH نیز اعلام کرده، ونزوئلا در مجموع یک میلیارد دلار به شرکت‌های خدماتی هالیبرتون، شلومبرژر و ویثرفورد بدهکار است و به‌دلیل ناتوانی در پرداخت این مبلغ، این شرکت‌ها فعالیت خود در خاک ونزوئلا را کاهش داده‌اند. کارشناس BMI به بلومبرگ گفته است که افت تولید نفت این کشور به‌دلیل فرسودگی تجهیزات تولید و از دست رفتن نیروی کار ماهر تا سال ۲۰۲۰ ادامه خواهد یافت.

مشکلات اقتصادی به گسترش فساد در بین کارکنان و مدیران شرکت ملی نفت ونزوئلا منجر شده است. آن‌طور که خبرگزاری رویترز گزارش داده است، طارق ساعب، دادستان این کشور به خبرنگاران گفته است که این شرایط درحال تشدید است. هفته گذشته ۸ نفر از کارکنان و مدیران نفتی PDVSA به‌دلیل جعل آمار دستگیر شده‌اند. در یک فرآیند عمده حدود ۲۰ نفر از مدیران ارشد PDVSA دستگیر شده‌اند.

کاهش کارکنان ماهر می‌تواند افت تولید را تشدید کند.هرچند افت تولید نفت این کشور موضوع جدیدی نیست و سال‌ها است آغاز شده، اما سرعت آن در سال‌های اخیر به‌خصوص بعد از کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی بیشتر شده است. آن‌طور که آمار آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد تولید نفت ونزوئلا از زمان افت قیمت‌ها افت ۷۰۰ هزار بشکه‌ای داشته است. فرانسیسکو مونالدی، کارشناس نفت آمریکای لاتین با خارق‌العاده خواندن افت تولید ونزوئلا، به رویترز گفته است: «افت تولید این کشور در سال آینده به ۱۰ درصد خواهد رسید.»

همه این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که ونزوئلا و متحدانش در اوپک اواخر سال گذشته توافقی را امضا کردند که براساس آن تولید نفت این سازمان را برای متعادل کردن بازار نفت کاهش دهند. براساس این توافق تولید نفت ونزوئلا نسبت به تولید اکتبر ۲۰۱۶ باید حدود ۹۵ هزار بشکه در روز کاهش می‌یافت و در سطح ۹۷/ ۱ میلیون بشکه در روز باقی می‌ماند. اما تولید کنونی ونزوئلا حدود ۱۰۹ هزار بشکه از سطح توافق کمتر است، برخی اعضای اوپک انتظار دارند که تولید نفت این کشور سال آینده حدود ۳۰۰ هزار بشکه کاهش یابد.

از این‌رو آن‌طور که برخی منابع به رویترز اطلاع داده‌اند، در جلسه داخلی اخیر اوپک که در سطح کارشناسی برگزار شده از مقامات ونزوئلایی خواسته شده که تصویر واضح‌تری از تولید نفت این کشور ترسیم کنند. یک منبع گفته است که سعودی‌ها و دیگران سوالات زیادی برای ونزوئلا مطرح کردند، چراکه عربستان با افزایش تولید می‌تواند افت تولید ونزوئلا را جبران کند. ظاهرا اوپک ترجیح می‌دهد که به بحث سهمیه‌های تولید ورود نکند، چراکه هرگونه اقدام برای تغییر سهمیه‌های تولید می‌تواند به مناقشه دشواری بر سر سهمیه اعضا تبدیل شود.

کاهش کیفیت؛ کاهش صادرات

اما کاهش تولید نفت، تنها مشکلی نیست که اقتصاد برای PDVSA به ارمغان آورده است. کیفیت و صادرات نفت ونزوئلا نیز شرایط آشفته‌ای دارد. تحریم‌های دلاری آمریکا موجب شده ونزوئلا برای خرید مواد شیمیایی مورد نیاز برای فرآورش نفت خود با دشواری مواجه شود و این به کاهش کیفیت نفت این کشور منجر شده است. این را پالایشگاه‌ها در سه قاره جهان به بلومبرگ گفته‌اند.

در آمریکا، پالایشگاه فیلیپس ۶۶، محموله‌های نفت مری(Merey، نفت شاخص ونزوئلا) را به‌دلیل درصد بالای نمک آن رد کرده است. آب و نمک اضافی موجب خوردگی لوله‌ها و تاسیسات نفتی می‌شود، از این رو کشتی‌های حامل نفت ونزوئلا روزها در خارج از بنادر این کشور لنگر می‌اندازند و منتظر بازرسان خریداران آمریکایی می‌مانند تا کیفیت نفت این کشور را تایید کنند. در آسیا نیز یکی از خریداران نفت ونزوئلا ادعا کرده که محموله‌های استردادی این کشور درحال افزایش است چراکه علاوه بر هزینه‌های خوردگی، پالایشگاه‌ها هزینه‌ اضافی باید برای جداکردن آب و نمک از نفت بپردازند.

یک پالایشگاه در آمریکا و دیگری در ژاپن گفته‌اند که خرید نفت از ونزوئلا را کاهش داده‌اند، آن هم نه تنها به‌دلیل مشکل کیفیت آن، بلکه نگرانی از تحریم‌های آمریکا علیه این کشور آنها را به احتیاط بیشتر واداشته است. خریدار ژاپنی گفته است که ونزوئلا با افزایش تخفیف در نفت صادراتی خود سعی در جلب رضایت آنها برای خرید نفتش را داشته است.

افزایش قیمت نفت در ماه‌های اخیر، تخفیف بیشتر را جبران می‌کند. بهای نفت درحال‌حاضر نسبت به اوایل سال ۲۰۱۶ رشد ۱۰۰ درصدی داشته است. این رشد قیمت نفت هرچند به کمک ونزوئلا آمده، اما نتوانسته مانع از افت تولیداتش شود. کارشناس سیکینگ آلفا در گزارشی مدعی شده که حتی رسیدن بهای نفت به ۱۰۰دلار نیز نمی‌تواند مانع از افت تولید ونزوئلا شود.

با کاهش توان ونزوئلا برای صادرات نفت، دیگر تولیدکنندگان نفت سنگین از جمله عراق، برزیل و کانادا جای این کشور را در بازار نفت گرفته‌اند. به‌طور مثال صادرات نفت عراق به هند ۸۰ هزار بشکه افزایش یافته درحالی که صادرات نفت ونزوئلا به این کشور ۸۴ هزار بشکه کاهش یافته است. یا اینکه صادرات عراق به آمریکا ۲۰۱ هزار بشکه افزایش و صادرات ونزوئلا ۹۰ هزار بشکه کاهش یافته است.

پرچم سرخ بر فراز ونزوئلا

اما کاهش واردات ونزوئلا نشانه دیگری از شرایط بد صنعت نفت این کشور است. ونزوئلا که دارنده بزرگ‌ترین ذخایر نفتی اثبات شده جهان است، غالب نفتش از نوع فوق سنگین است. از این‌رو پیش از عرضه به مشتریان، آن را با نفت بسیار سبک وارداتی، مقداری رقیق می‌کند. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، آن‌طور که آمار کلیپردیتا نشان می‌دهد واردات نفت سبک ونزوئلا از ۱۰۰ هزار بشکه در روز به حدود ۴۰ هزار بشکه در ماه‌های اخیر رسیده بود.

اما موضوع مهم‌تر این است؛ کلیپردیتا اعلام کرده که از ابتدای ماه دسامبر هیچ محموله نفت سبکی به جزیره کوراکائو وارد نشده است. این جزیره در شمال ونزوئلا قرار دارد و PDVSA نفت خود را با نفت سبک وارداتی پیش از صادرات به کشورهای خارجی در این جزیره ترکیب می‌کند. مت استفث، مدیر تحقیقات کالایی ClipperData، می‌گوید: «این یک پرچم عظیم قرمز برای نفت ونزوئلا است. چراکه متوقف شدن واردات، می‌تواند متوقف شدن صادرات نفت این کشور را به دنبال داشته باشد و این نقطه تسلیم ونزوئلا است.»

این موضوع ممکن است نشان دهد که ونزوئلا برای خرید نفت سبک با مشکل مواجه است. با این حال کاهش واردات نفت سبک همچنین می‎‌تواند به‌دلیل کاهش تولید و صادرات نفت این کشور نیز باشد. در واقع به این معنا که با کاهش تولید، ونزوئلا نفت کمتری برای صادرات دارد از این‌رو به مقدار کمتری نفت سبک نیز نیاز پیدا می‌کند.

اولین نشانه‌های سقوط

بحران اقتصادی در ونزوئلا به افزایش شدید بدهی‌های این کشور منجر شده است. این کشور در سال‎‌های اخیر به انتشار اوراق قرضه برای جبران هزینه‌های خود اقدام کرده است. اما در کنار انتشار اوراق قرضه شاهد افت هرچه بیشتر بهای نفت و فشار بیشتر بر اقتصاد این کشور بوده‌ایم. ترکیب این دو موضوع در کنار هم موجب شد که ونزوئلا سرمایه‌گذاری کمتری در بخش نفت خود کند که این به کاهش هرچه بیشتر تولید نفت این کشور منجر شده است.

درآمدهای ارزی ونزوئلا حدود ۹۵ درصد به درآمدهای صادرات نفت این کشور وابسته است و دولت ونزوئلا از طریق این درآمد هزینه‌های اجتماعی و بازپرداخت اوراق قرضه ۶۰ میلیارد دلاری خود را تامین می‌کند.از سوی دیگر، تحریم‌های اخیر آمریکا به کاهش درآمدهای دلاری ونزوئلا دامن زده و بازپرداخت‌های بدهی‌های آن را دشوارتر کرده است. آمریکا در ماه‌های اخیر به‌دنبال تشکیل مجلس موسسان از سوی نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا تحریم‌های مالی‌ای علیه این کشور وضع کرد، چراکه بر این باور است که مادورو با این اقدام به سوی اقتدارگرایی در حرکت است.

ونزوئلا هر چند در اوایل این ماه به پرداخت یکی از اقساط خود به مبلغ ۱/ ۱ میلیارد دلار اقدام کرد، اما نهایتا نتوانست سود اوراق قرضه‌ به ارزش ۲۰۰‌میلیون دلار را بپردازد و در اصطلاح آن را نکول کرد. نکول هنگامی اتفاق می‌افتد که بدهکار قادر به برآورده کردن تعهد قانونی بازپرداخت بدهی خود نباشد. موسسه S&P Global Ratings که نکول ۲۰۰‌میلیون دلاری ونزوئلا را هفته پیش اعلام کرد، بر این باور است که احتمالا در سه ماه آینده ونزوئلا یکی از هردو موعد پرداخت‌های خود را نکول کند.

به‌دنبال این موضوع موسسه رتبه‌سنجی فیچ نیز اعتبار و رتبه ونزوئلا را کاهش داد. این اقدام به این معنا است که دست طلبکاران برای اقدامات قانونی باز است، هرچند تاکنون هیچ اقدامی از سوی دارندگان اوراق قرضه انجام نشده و به‌نظر می‌رسد آنها این فرصت را به ونزوئلا داده‌اند که پرداخت‌های خود را انجام دهد.

هفته گذشته دولت ونزوئلا با طلبکاران بین‌المللی خود درخصوص چگونگی بازپرداخت طلب ۶۰ میلیارد دلاری این کشور تشکیل جلسه داد. هرچند چین نسبت به پرداخت بدهی‌های ونزوئلا ابراز امیدواری کرده است و روسیه نیزبا تسهیلاتی برای این کشور موافقت کرد، اما همچنان کارشناسان بر این باورند که این کشور موفق به پرداخت‌های خود نمی‌شود. حدود دوسوم از تولید نفت ونزوئلا توسط روسیه و چین کنترل می‌شود تا از بازپرداخت بدهی‌های این کشور مطمئن باشند.

ونزوئلا در کل حدود ۱۵۰ میلیارد دلار بدهی دارد و باید اقساط را همراه با سایر هزینه‌ها هر ماه بپردازد. از این رو ونزوئلا تا پایان سال‌جاری میلادی باید ۴۷/ ۱ میلیارد دلار و در سال ٢٠١٨، حدود ٨ میلیارد دلار به طلبکاران خود پرداخت کند. در صورتی که ونزوئلا بخواهد این هزینه‌ها را بدهد و پرداخت در اقساط را به تعویق نیندازد، باید مقداری از هزینه‌های خود را کاهش دهد و این به معنای ایجاد فشار بر مردم این کشور است.

درحال‌حاضر مردم این کشور فشارهای اقتصادی بسیاری را متحمل می‌شوند، تورم در ونزوئلا امسال به ۷۰۰ درصد رسید. از این رو نیکلاس مادورو مجبور است بین پرداخت بدهی‌های طلبکاران خود و افزایش فشار بر مردم که به افزایش ناآرامی‌های داخلی این کشور منجر می‌شود، یکی را انتخاب کند.